برگزاری جلسه نقد کتاب «تاریخ اسلام»

برگزاری جلسه نقد کتاب «تاریخ اسلام»

گروه پژوهشی تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه معارف اسلامی در راستای «اثربخشی کتاب‌های درسی» و «افزایش کارایی» و «خلق چشم‌انداز آموزشی در راستای تدوین کتاب‌های درسی» و در نهایت «ارائه مدل الگویی برای مطالعه انتقادی به دانشجویان» جلسه نقد و بررسی کتاب «تاریخ اسلام از جاهلیت تا رحلت پیامبر(صلی‌الله علیه و آله و سلم)» نگاشته حجت الاسلام و المسلمین استاد مهدی پیشوایی را در تاریخ ۲۸/۹/۱۳۹۷برگزار کرد.

این جلسه با حضور نویسنده محترم، و ناقدین محترم جناب آقای دکتر اصغر منتظرالقائم استاد گروه تاریخ دانشگاه اصفهان و دکتر محمد نصیری استادیار دانشگاه تهران و داوری دکتر محمدحسین دانش‌کیا استادیار دانشگاه معارف اسلامی در سالن امام رضا علیه‌السلام دانشگاه معارف اسلامی برگزار شد. دبیر علمی این جلسه نیز بر عهده حجت‌الاسلام دکتر امیرمحسن عرفان بود.

کتاب تاریخ اسلام از جاهلیت تا رحلت پیامبر(صلی‌الله علیه و آله و سلم) کتاب درسی در حوزه‌های علمیه، جامعه‌المصطفی و گروه درسی معارف دانشگاه‌ها می باشد. لازم به ذکر است که این کتاب به زبان‌های انگلیسی، عربی، اردو، ترکی استانبولی و کردی ترجمه شده است.

در این جلسه ناقدین محترم مهم‌ترین نقاط قوت کتاب را در «اهتمام محتوایی به عنوان کتاب »، «استناد به منابع کهن»، «استفاده کیفی و تحلیلی از آیات و روایات»، «اهتمام به شبهات مستشرقان »، «پاسخ دهی به دغدغه‌های فراتر تاریخی مخاطب» و «قلم سلیس و روان» دانستند.

مهم‌ترین ملاحظات ناقدین محترم عبارت بودند از : «تکثر ذکر منابع در برخی از صفحات با توجه به مخاطب عمومی این کتاب»، «لزوم اعراب گذاری نام قبائل و مکان‌های جغرافیایی»، «طولانی بودن مقدمات کتاب حدود صد صفحه به مباحث مقدماتی نظیر: موقعیت جغرافیایی و اجتماعی اعراب، صفات و روحیات آنان و ادیان و مذاهب شبه جزیره اختصاص داده شده است»، «رعایت ترتیب تاریخی منابع در استناد، ضعف رویکرد تمدنی در تبیین گزارشات تاریخی»، «عدم تناسب محتوایی بخش‌های کتاب»، «ناسازگاری برخی از فصول با عنوان بخش»، «عدم پیوند محتوایی مقدمه و ذی مقدمه»، «هم پوشانی برخی فصول»، «عدم تبیین دقیق جغرافیایی برخی از مکان‌ها»، «عدم تبیین دقیق ترکیب جمعیتی مسیحیت»، «عدم تمایز صابئین راستین و دروغین» و …. .

از دیدگاه ناقدین و داور جلسه مهم ترین الزامات و بایسته‌های نگارش کتاب درسی در عرصه تاریخ صدر اسلام را تأکید بر سیره اخلاقی پیامبر صلّی الله علیه و آله، تحلیل فرهنگی و تمدنی تعدد زوجات پیامبر صلّی‌الله علیه و آله، بازنمایی الگوی مطلوب پاسخ به شبهه قتل یهودیان بنی قریظه، اهتمام به اولویت‌ها در نیازهای شناختی دانشجویان در تدوین کتاب درسی، تبیین نقش پیامبر صلّی‌الله علیه و آله در تغییر بافت یثرب به شهر، تدوین کتاب‌های درسی تاریخ متناسب با مخاطب و متغیرهای رشته ای و گرایشی و … .

در این نشست داور محترم ضمن سنجش دیدگاه‌های ناقدان در عرصه ساختار و محتوای کتاب بر طراحی پرسش‌های درسی، معرفی کتاب برای مطالعه بیشتر دانشجویان، طراحی اهداف رفتاری برای کتاب، توجه به جریان نفاق در صدر اسلام و … تأکید ورزید.

در پایان دبیر علمی جلسه برخی از مهم‌ترین موضوعات قابل تأمل که با مطالعه کتاب و نیز تأمل در نقطه نظرات اساتید محترم قابل پیگیری‌های علمی است را این چنین برشمرد:

• نقش عناصر «موقعیت شناسی» و «نیازشناسی» در طراحی کتاب‌های درسی تاریخ.
• نقش متغیرهای جنسیتی در تدوین کتاب‌های درسی تاریخ.
• نقش متغیرهای رشته ای و گرایشی در تدوین کتاب‌های درسی تاریخ.
• سنجش میزان توجه به عبرت‌های تاریخی در کتاب‌های درسی تاریخ آموزش و پرورش.
• طراحی و تدوین الگوی نظام نوآوری در طراحی کتاب‌های درسی تاریخ.
• سنجش تحلیلی نظام ارزش‌های دینی منعکس شده در کتاب‌های درسی تاریخ آموزش و پرورش.
• آسیب شناسی روان شناختی تدوین کتاب‌های درسی تاریخ در دروس معارف دانشگاه‌ها.
• سنجش میزان انطباق کتاب‌های درسی تاریخ با نیازهای شناختی دانشجویان در دروس معارف.
• طراحی و تدوین الگوی مطلوب ارزشیابی کتاب‌های درسی تاریخ.
• منطق شناسی گزینش گزارشات تاریخی در کتاب‌های درسی تاریخ.