Thesis_info

تحول نظام قضایی در تمدن اسلامی تا سال چهلم هجری

چکيده
هدف نظام‌هاي قضايي در سيستم‌هاي حقوقي کشورهاي مختلف در زمانهاي گوناگون از باستان تا امروز، تامين آسايش و نظم عمومي و اجراي عدالت است. بنابراين تلاش مي‌گردد، همه اجزاء تشکيل‌دهنده نظام قضائي، در راستاي نيل به اين اهداف تنظيم و برنامه‌ريزي شوند. بکارگيري قاضيان سالم و کارآمد، که از ارکان نظام قضائي مي‌باشند، و برجسته‌ترين نقش را در رسيدن نظام قضائي به اهدافش، دارند. رکن دوم از ارکان نظام قضائي، اصول حاکم بر مرحله‌ي دادرسي است. هرچه اين اصول عادلانه‌تر باشند، دادرسي عادلانه‌تر خواهد بود و اين عامل دومين در رسيدن نظام قضائي به اهدافش است. از ديگر ارکان نظام قضائي، نهادها و سازمان‌هاي وابسته به نظام قضائي است که در واقع، لوازم رسيدن نظام قضائي به اهدافش مي‌باشند.
در اين تحقيق ميان رشته‌اي، که ناظر به دو حوزه‌ي تاريخ و حقوق تدوين گرديده، تلاش شده است که بر اساس چارچوبي که براي نظام قضائي تعريف مي‌گردد، به مطالعه‌ي تطبيقي نظام قضائي نبوي، پرداخته شود و پس از مشخص شدن ملاکهاي و ويژگي‌هاي نظام قضائي رسول اکرم|، آن موارد در نظام قضائي سه خليفه اول و امام علي× تطبيق و بررسي شود. مقايسه نمودن ويژگي‌هايي از نظام قضائي نبوي مانند افرادي که به عنوان قاضي تعيين شده‌اند، اصول حاکم بر دادرسي‌هاي نظام قضائي آن حضرت و در نهايت نهادهاي وابسته به نظام قضائي نبوي، با قاضيان، اصول دادرسي و نهادهاي وابسته به نظام قضائي خلفاي سه‌گانه و امام علي×، سير تحول نظام قضائي را در دوره‌ي زماني چهل ساله در تاريخ تمدن اسلامي روشن مي‌سازد.
اين مطالعه تطبيقي نشان مي‌دهد، که در آغاز حکومت نبوي، يک نظام قضائي عادلانه و مترقي در فضائي که کاملا با چنين نظامي و اصول و قواعد حاکم بر آن بيگانه است، ايجاد شده است. اما با سر کار آمدن افراد ناشايست و انتخاب قاضيان ناکارآمد و عدم تعهد به اصول سابق، در روند گذشته خلل ايجاد شد و در دوره‌ي امام علي× براي احياي دوباره‌ي نظام قضائي نبوي، کوشش شد.
واژگان کليدي
نظام قضائي، اصول دادرسي، تمدن اسلامي، عصر نبوي، امام علي×، خلفاي سه‌گانه نخستين.