Thesis_info

بررسی آیات تفضیل با رویکرد کشف معیار ها

چکیده
یکی از واژه‌های ذکر شده در قرآن کریم «فضل» است. تفضیل از ماده «فضل» در لغت، ضد نقص و نقیصه به معنای زیادت و بخشش زیاد آمده است. تفضیل‌های قرآنی به دو صورت استعمال شده‌اند؛ گاهی بطور صریح و با صیغه أفعل تفضیل استعمال شده، مانند: « إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ »، و به این اشاره دارد که دو یا چند چیز در اصل یک معنی یا صفت مشترک‌‌‌‌‌ بوده اما در مقدار آن اختلاف دارند. لازمه این سخن این است که آن، ماده قابل تفاضل و برتری باشد. گاهی هم برتری‌ها و تفضیل‌های قرآنی در مقام مقایسه بین دو چیز صورت گرفته که با ذکر برخی از صفات و خصوصیات بین دو دسته از افراد، تفاضل و برتری افراد شاخص را ذکر کرده است. مانند: «لَّا يَسْتَوِى الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ غَيرْ أُوْلىِ الضرَّرِ وَ المْجَاهِدُونَ فىِ سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَ أَنفُسِهِمْ». تفضیل‌های قرآنی گاهی موهبتی و گاهی اکتسابی هستند. تفضیل‌های موهبتی همان برتری‌ها و داده‌ها و زیادتی‌هایی است که از ناحیه خدای متعال به همه افراد بشر با توجه به حکمت و مصلحت داده شده است مانند؛ مقام عصمت، حکم و نبوت و علم خاص که به برخی از افراد خاص مانند أنبیاء و اولیاء خاص عنایت فرموده‌اند. أما در تفضیل‌های اکتسابی، أفراد با سعی و تلاش خود و با إتکاء و عمل به دستورات دین به این مقام و جایگاه می‌رسند. قرآن کریم به برخی از این دستورات از قبیل نماز، جهاد، ایمان، علم و عمل صالح، احسان و... اشاره می‌کند که در سایه انجام آنان، خدای متعال جایگاهشان را رفیع کرده و نسبت به دیگران برتری و فضیلت می‌بخشد که در مقام مقایسه عاملین به این اعمال دارای جایگاهی رفیع و مقام خاص هستند. معیار‌هایی هم برای رسیدن به این برتری‌ها و فضائل وجود دارد که قرآن کریم آنها را ذکر کرده است. این پایان‌نامه که با روش تحلیلی-توصیفی و به منظور بررسی تفضیل‌های قرآنی و کشف معیار‌ها و ملاک‌های آن پرداخته به معیار‌های برتری و فضیلت به‌صورت موهبتی و اکتسابی (جهاد، نماز، عمل صالح و...) دست یافته و به آن اشاره می‌کند.
واژگان کلیدی
آیات تفضیل، کشف معیار، تفضیل موهبتی، تفضیل اکتسابی.