Thesis_info

بررسی تحلیلی تطبیقی نقش علوم تجربی در فهم گزاره های دینی در آرا سرسیداحمد خان هندی و علامه طباطبایی

چکیده
نزاع تاریخی علم و دین را میانجی¬های متنوّعی با نیّات و آراء متلوّن، از ادیان و ملل متعدّد، تشدید یا تحدید کردند، که از جمله ثمراتش، گاه الحاد، زمانی تعصب و بعضاً انحراف، گزارش شده است، بنابراین اهمیت این موضوع را به¬وسعت اهمیت تشریع دین می¬توان تبیین کرد، از جغرافیای غربی تفکر بشر که خود مبدأ و منشأ این مباحث بوده اگر بگذریم، در این سمت از عقائد و آراء فکری، برخی همچون سیداحمدخان هندی، البته با انگیزه¬ی اصلاح‌گری، تنها چاره¬ی برون¬رفت از منجلاب رکود و سکون ممالک اسلامی را در همراهی و تبعیت بی¬چون و چرای از علومِ نوزایِ تجربیِ غربی پی‌جوئی کرد و قائل به تطبیق¬پذیری گزاره¬های دینی با این علوم گشت و در جهت فهم دین، با ابزار تأویل، اقدام به همسان‌سازی دین، با این علوم نمود. لذا از کمترین ثمرات این نظرِ بدیع، نفی جمله¬ی حقایق متافیزیکیِ دین، نظیر ملائکه و شیاطین، معجزات انبیاء، کرامات و حقایق صریحِ قرآنی می¬باشد. از سوی دیگر، علامه‌طباطبائی به¬عنوان متفکری تمام عیار اقدام به تحلیل عقلائی این نزاع نموده و با اذعان به اصالت و قداست وحی و غیر قطعی بودن علوم تجربی، اصالت ابزاری، جهت فهم متنِ وحی را به خود وحی می‌دهد، لکن علوم تجربی را در کنار ادراکات عقلانی و داده¬های وحیانی یکی از طرق کسب معرفت ‌دانسته و ضمن رعایت شرایط و ضوابطی همچون عدم مغایرت با وحی، یافته¬های علمیِ مسلّم و اثبات شده را در پروژه فهم دین، داخل می¬کند و این¬گونه به رفع و دفع این نزاع تاریخی می¬پردازد.
نقد جامع و منطقی سید احمد خان و مواضع مختلف وی در ترازوی اندیشه علامه¬طباطبائی، به¬همراه راه‌کارهای رفع تعارض ظاهری و ارائه روشی منضبط و وحی¬پسند در طریق فهم دین به¬واسطه¬ی علوم تجربی از دستاوردهای این پژوهش می¬باشد.
واژگان کلیدی
سیداحمدخان هندی، علامه¬طباطبائی، دین، علوم تجربی، فهم، تفسیر، تطبیق¬پذیری.