Thesis_info

مقایسه تطبیقی مروج الذهب با اثبات الوصیّه درباره تشیع امامی

چکيده
علي بن الحسين مسعودي، از نويسندگان پر کار قرن 3 و 4 هجرياست، وي داراي تأليفات زيادي بوده و از مهم ترين تأليف او مروج الذهب و معادن الجوهر وبسياري از بزرگان متقدم و متأخر اثبات الوصيه را نيز متعلق به او دانسته اند.
با بررسي هاي انجام گرفته در آراء و افکار و نوشته هاي علي بن الحسين مسعوديدر مروج الذهب، انتساب وي به تشيع امامي ثابت شده است، چرا که اعتقادات و افکار شيعي وي، در پوشش خاصي در بين نوشته هايشدر مروج الذهب، گنجانده شده و تشيع وي را آشکار مي سازد.
مسعودي در مروج الذهب، از تمام امامان شيعه، هر چند به صورت مختصر و گذرا، ياد نموده و بسياري از اصحاب امامان، خصوصاً اصحاب اميرالمؤمنين علي(ع) و امام حسين (ع) را ذکر کرده است و حضور اصحاب در صحنه هاي سياسي و اجتماعي را به تصوير کشيده و سخنان و استدلال هاي آنان، در دفاع از ولايت و امامت را ياد آور شده است. وي همچنين در اثبات الوصيه تمام امامان شيعهرا ذکر کرده و به تفصيل از ايشان ياد نموده است و حوادث قبل و بعد از رحلت پيامبر(ص) و فضايل اميرالمؤمنين(ع) و امامان ديگر و نيز رواياتي درباره امامت و فضايل ائمه(عليهم السلام)، تقيه و عصر حضور و غيبت حجت بن الحسن(ع) را آورده است.
بسياري از متقدمين شيعه و برخي از متأخرين، اثبات الوصيه را به مسعودي صاحب مروج الذهب منتسب مي دانند واگر چه در ظاهر، برخي معتقدند، نويسنده هر دو کتاب مروج الذهب و اثبات الوصيه، يک نفر مي باشد، ولي در اين دو کتاب اختلافاتي به چشم مي خورد که اين انتساب را از ذهن دور سازد، چرا که اين دو کتاب، از جهتشکل، طريقه تأليف و نيز راوياني که از آن ها نقل روايت مي شود، متفاوت هستند.
ولي دو احتمال را نبايد از نظر دور داشت :
1-اين که مسعودي مروج الذهب را در فضاي تقيه نگاشته و اثبات الوصيه را در فضايي آزادانه و بدون ترس و تقيه نگاشته باشد .
2-اين که نگارش اين دو کتاب تعدد زماني داشته باشد، يعني مروج را در زماني و اثبات الوصيه را در زماني ديگر که به حقائق و منابع بيشتر دست يافته است نگاشته باشد.
در پي اين نظريه ، شايد برخي بر اين عقيده باشند که صاحب مروج الذهب و نگارنده اثبات الوصيه يک نفر بوده و مستبصر شدن وي را مطرح نمايند که استبصار در زمان نگارش اثبات الوصيه، بعيد به نظر مي رسد؛ چرا که استبصار زماني رخ مي دهد که فردي داراي پختگي و فهم عميق تر در مطلب شده ولی ما برآنیم که این دو اثر منتسب به نویسنده واحد نیست که معتقد به استبصار شویم، از اینرو، اين نظریه، درباره اين دو کتاب دور از ذهن است . زيرا ايندو اختلافاتي باهم دارند که اين را بعيد مي نمايد :
1-ايندو از حيث سبک و سياق نگارش با يکديگر متفاوت هستند و همين باعث شده که انتساب آنرا به يکنفر از ذهن دور سازد ، پس زماني که ايندو کتاب ، به فرد واحدي منسوب نگردد ، خود بخود نظريه استبصار رد مي شود .
2-نوع نگاه مروج الذهب و اثبات الوصيه به تشيع متفاوت است ، چرا که مروج الذهب با ديدي اعتدالي تشيع را معرفي نموده هرچند که برخي از عقائد مهم شيعي و بلکه عقيده فريقين مثل واقعه غدير را مطرح نمي کند ولي اثبات الوصيه به تشيع امامي و ائمه شيعه، نگاهي فوق العاده و بعضا توأم با غلو دارد که اين نيز ناقض استبصار است زيرا شخصي که مستبصر مي شود عقائد و نظراتش مانند دیگر معتقدین می شود، نه اينکه از حالت اعتدال نيز خارج گردد .
با اين حال ، اين پژوهش بر آنست تا تشيع امامي را بر اساس دو اثر ياد شده « مروج الذهب و معادن الجوهر و اثبات الوصيه » مورد بررسي، مقايسه و تطبيق قرار داده و بر پايه روش توصيفي و تحليلي و با استفاده از منابع تاريخي ، صحت و عدم صحت انتساب اثبات الوصيه به مسعودي را بررسي نمايد .
واژگان کيلدي: مروج الذهب، إثبات الوصیه، امامان شيعه، اماميه، تشيع، مسعودي