Thesis_info

امید از دیدگاه اخلاق اسلامی و روان شناسی مثبت

چکيده
اميد از جمله موضوعاتي است که از ابتداي خلقت بشر همواره مورد توجه بوده، لکن بررسي‌هاي علمي آن قدمت چنداني ندارد؛ همه اديان و مذاهب اخلاق‌محور، با ترسيم آينده‌اي روشن، در صدد ايجاد و تقويت روح اميد در انسان‌ها بوده‌اند. اخلاق اسلامي که مبتني بر آموزه‌هاي قرآن و روايات مي‌باشد ابعاد مختلف اين مسئله را با واژگاني چون، رجا، أمل، تمني، طمع، انتظار، لعل، عسي، و... مورد بررسي قرار داده است. در دهه‌هاي اخير روانشناسان مثبت‌نگر نيز تحقيقات وسيعي در اين خصوص انجام داده‌اند؛ از منظر هر دو ديدگاه، اميد يعني «داشتن انتظار مثبت براي رسيدن به هدف»، از اين رو اميد به عنوان يک موقعيت انگيزشي مثبت و يک فرايند شناختي – هيجاني تعريف مي‌شود که منجر به حرکت هدفمند به سوي يک هدف مشخص مي‌گردد و داراي حداقل سه مؤلفه اصلي اهداف، تفکر گذرگاه و تفکر عامل است.
در اين رساله تلاش بر آن است تا وجوه اشتراک و افتراق اميد از منظر اخلاق اسلامي و روانشناسي مثبت مورد بررسي قرارگيرد؛ از اين رو با استفاده از منابع و مآخذ کتابخانه‌اي و با اتکاي به روش توصيفي – تحليلي و با الهام از روش معناشناسي ايزوتسو، گزاره‌هاي حاصل از آيات قرآن در موضوع اميد، در دو بخش مفاهيم همسان و متضاد، بررسي شده است؛ شناسايي مباني، آثار و پيامدها، موانع و متعلق اميد، شاخصه‌هاي اميد واقعي و حقيقي و نيز راهکارهاي ارائه شده در جهت ايجاد و افزايش اميد از ديدگاه روانشناسي مثبت و اخلاق اسلامي و مقايسه آنها از مسائل مورد توجه در اين نوشتار است.
از مهمترين يافته‌هاي تحقيق اين است که مبناي اميد در اخلاق اسلامي خدا، قيامت و فطرت کمال خواهي انسان بوده و در روانشناسي مثبت، مادي گرايي، معناگرايي و عموما مسائل اين جهاني و فرد محور است؛ دست‌يابي به کمال مطلوب که به عنوان هدف در هر دو ديدگاه مطرح مي‌شود در اخلاق اسلامي دستيابي به قرب الهي و مقام خلافت الهي مورد انتظار است و در روانشناسي مثبت، موفقيت در زندگي و برخورداري از هيجانات مثبت. تهذيب نفس، افزايش شوق و محبت به خدا، و اصلاح و تربيت و صدور اعمال نيک را از پيامدهاي اميد در اخلاق اسلامي مي‌توان شمرد که در روانشناسي مثبت به اين امور توجهي نمي‌شود. وقتي انسان از فقدان معنا در زندگي رنج مي‌برد و امور زندگي مادي او را ارضا نمي‌کند فقط اعتقاد به مبدأ هستي و اميد به رحمت بي‌انتهاي او و لقاي پروردگار روزنه‌اي در دل فرد مي‌گشايد که تسلي‌بخش روان خسته و آزرده او مي‌گردد و در تاريک‌ترين لحظات زندگي احساس تنهايي نمي‌کند.
واژگان کليدي: اخلاق اسلامي، روانشناسي مثبت، اميد، راهکارهاي ايجاد اميد.