Thesis_info

دیدگاههای رایج متفکران معاصر ایرانی درباره پیدایش و گسترش تمدن اسلامی

چکیده
هم¬زمان با نزول آموزه¬های وحیانی اسلام، تمدن اسلامی نیز مبتنی بر دو منبع معارف اسلامی یعنی قرآن و سنت رسول‌الله (صلي¬الله عليه و آله) تشکیل گردید و به تدریج به تمدن پیشگام و مسلط آن روزگار در طی پنج قرن (تا اوایل قرن ششم هجری) بدل گردید. از جنبه¬های مختلف می¬توان دربارۀ تمدن اسلامی به بحث و بررسی پرداخت. شناخت و بررسی شاخص¬ها و ویژگی¬های تمدن اسلامی و علل و عوامل پیدایش و گسترش آن از منظر متفکران معاصر ایرانی، می¬تواند رهنمون ما برای فهم و تحلیل مسئله تمدن اسلامی در جهان معاصر گردد. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و رویکرد اکتشافی به بررسی دیدگاه¬های سه تن از متفکران معاصر ایرانی پرداخته است تا به این پرسش اساسی پاسخ دهد که دیدگاه¬های رایج متفکران معاصر ایرانی دربارۀ پیدایش و گسترش تمدن اسلامی چیست؟ در این پژوهش دیدگاه¬های عبدالحسین زرین¬کوب، علی شریعتی و سید حسین نصر ذیل دو عنوان کلی علل و عوامل «پیدایش تمدن اسلامی» و نیز «گسترش تمدن اسلامی» مورد بررسی قرار گرفته است. دین اسلام به عنوان مهم¬ترین عامل در پیدایش و گسترش تمدن اسلامی و عوامل «علم، ایرانیان و تمدن¬های گذشته» در گسترش تمدن اسلامی از موارد تشابه میان این سه متفکر هستند. در کنار این عوامل مشترک می‌توان به بیان تفاوت¬های بارز دیدگاه‌های این سه متفکر درباره عوامل مؤثر در پیدایش و گسترش تمدن اسلامی اشاره کرد که به‌عنوان مهم¬ترین دیدگاه خاص آنان قابل مطرح است. زرین¬کوب بر عامل «تساهل و تسامح»، شریعتی بر عامل «ایدئولوژی و خودآگاهی» و سید حسین نصر بر عامل «علم و عالمان» در گسترش تمدن اسلامی تأکید ویژه¬ای دارند. نگارنده در این تحقیق با ارائه دیدگاه¬های زرین‌کوب، شریعتی و نصر به این نتیجه رهنمون شده که گرچه پیدایش تمدن اسلامی و در ادامه گسترش آن، معلول عوامل مختلفی بوده است و در این تحقیق برشمرده و بررسی شده¬اند اما هنوز این مسئله جای مطالعات عمیق¬تر با رویکردهای فلسفی، دینی، تاریخی و ... را دارد که عواملِ موجده ذاتیِ ثابتِ مستقل و نیز عواملِ موجده عَرَضی متغیرِ وابسته، هم در پیدایش و هم در گسترش تمدن اسلامی شناخته، از هم متمایز شوند و همه جانبه مورد تحلیل قرار گیرند. انجام این مهم ضرورتی است برای بحث و گفتگو درباره بازتعریف و نیز بازسازی تمدن نوین اسلامی متناسب با مقتضیات جهان معاصر.
واژگان کلیدی
عوامل پیدایش تمدن اسلامی، عوامل گسترش تمدن اسلامی، دیدگاه‌های عبدالحسین زرین¬کوب، دیدگاه‌های علی شریعتی، دیدگاه‌های سید حسین نصر.