گزارش جلسه دفاع رساله جناب آقای محمدحسین زمانی
یکشنبه, ۷ خرداد, ۱۴۰۲به حول و قوه الهی جلسه دفاع رساله جناب آقای محمدحسین زمانی، مقطع دکتری، رشته مدرسی معارف اسلامی گرایش قرآن و متون اسلامی شنبه ۰۶ خرداد ۱۴۰۲ ساعت ۲۰ در دانشگاه معارف اسلامی برگزار گردید.
موضوع رساله: نقد و بررسی شبهات مستشرقان در زمینه حکومت در قرآن و نقش مردم در آن.
استاد راهنما: حجتالاسلاموالمسلمین دکتر محمدجواد اسکندرلو.
اساتید مشاور: حجتالاسلاموالمسلمین دکتر محمدجواد نوروزی و حجتالاسلاموالمسلمین دکتر محمدهادی منصوری.
اساتید داور: حجتالاسلاموالمسلمین دکتر سیدرضا مؤدب، حجتالاسلاموالمسلمین دکتر محمدعلی رضایی اصفهانی، حجتالاسلاموالمسلمین دکتر محمدحسین محمدی.
جلسه دفاع، پس از قرائت چند آیه از کلامالله مجید و اعلام برنامه توسط استاد محترم راهنما شروع و سپس دانشجو به ارائه گزارشی از رساله و انجام اصلاحات درخواستی اساتید محترم داوران در جلسه پیشدفاع پرداخت.
در ادامه داوران محترم به نقد رساله پرداخته و نظرات خودشان را مطرح نمودند و بعد دانشجو و اساتید محترم راهنما و مشاور به نقد داوران پاسخ داده و یا برخی را پذیرفتند تا اصلاح شود. سپس اساتید به جهت ارزشیابی رساله به شور نشسته و نمره را مشخص نمودند. به بعد از آن صورتجلسه توسط استاد محترم راهنما قرائت و در آخر سوگندنامه توسط دانشجو خوانده شد.
چکیده رساله
حکومت به عنوان یکی از مؤلفههای زندگی اجتماعی انسان، امری است که بشریت از مواجهه با آن ناگزیر است. روشن است که جامعه بدون حکومت، به هرج و مرج کشیده شده و نابود خواهد شد. دیدگاههای گوناگونی برای مدل حکومت ارائه شده است. از نگاه اسلام، قرآن کریم حاوی گزارههایی است که بهترین نوع حکومت را برای انسان به ارمغان میآورد. در کنار ایرادات گوناگونی که از سوی مستشرقان به قرآن مطرح شده است، برخی مستشرقان به ارائه شبهه پیرامون حکومت و به ویژه نقش مردم در حکومت پرداختهاند. اهمیت این موضوع از آن جهت است که هم پاسخی برای مستشرقان خواهد بود و هم یک روشنگری برای ابهامات احتمالی خود مسلمانان پیرامون این موضوع میتواند باشد. روش تحقیق در این رساله بنیادی است. همچنین در گرد آوری دادههای این رساله از شیوه کتابخانه ای بهره جسته شده و با روش تحلیلی استدلالی به شبهات ارائه شده در پژوهش پرداخته شده است. شبهات یافته شده مستشرقان در دو حوزه حکومت و نقش مردم، دستهبندی شدهاند. مهمترین شبهات حوزه «حکومت» عبارتند از عدم صلاحیت دین در نظریهپردازی در حکومت، عدم صلاحیت قرآن در نظریهپردازی در حکومت، قابل اجرا نبودن نظریه سیاسی قرآن و عدم موفقیت حکومتهای قرآنی. همچنین مهمترین شبهات حوزه «نقش مردم» عبارتند از دیکتاتوری پنداشتن حکومتهای قرآنی، تعارض حکومت قرآنی با فلسفه اختیار انسان، احتمال لغزش نماینده خدا و احتمال عدم مقبولیت نماینده خدا توسط مردم. در پاسخ به شبهات حوزه «حکومت»، بیان شده است که عدم صلاحیت نظریهپردازی، منحصر در ادیان تحریف شده است و دین اسلام که منزه از تحریف است صلاحیت نظریهپردازی را دارد. اعجاز قرآن نیز دلالت بر وحیانی بودن قرآن و در نتیجه صلاحیت قرآن برای نظریه پردازی دارد. مصادیق گوناگون، بیانگر قابل اجرا بودن نظریه سیاسی قرآن و موفقیت حکومت های قرآنی است. همچنین در پاسخ به شبهات حوزه «نقش مردم»، بیان شده است که تعریف حکومت قرآنی با دیکتاتوری متفاوت است؛ قرآن در امور فردی قائل به آزادی انسانها در انتخاب راه درست و نادرست است؛ افرادی که واقعا نماینده خدا بودهاند همچون اهلبیت(ع)، هرگز دچار لغزش نشدند؛ مقبولیت معیار مشروعیت نیست چراکه معیار مشروعیت اذن الهی است. برای پاسخ به هر شبهه، از استدلال عقلی، آیات قرآن کریم، احادیث معصومین و دیدگاههای اندیشمندان، بهره برده و با جمعبندی مطالب، پاسخ لازم ارائه شده است. جمعآوری، دستهبندی و انسجام شبهات حوزه سیاست به قرآن و پاسخهای آنها در یک اثر با این کمیت، تاکنون سابقه نداشته و میتواند وجه تمایز این اثر محسوب گردد.
واژگان کلیدی
قرآن، سیاست، حکومت در قرآن، مستشرقان و سیاست، مردمسالاری دینی، دموکراسی.