گزارش سومین نشست علمی کنگره بین‌المللی گام دوم انقلاب اسلامی از منظر قرآن و حدیث
پنجشنبه, ۹ اردیبهشت, ۱۴۰۰
سومین «نشست علمی کنگره بین‌المللی گام دوم انقلاب اسلامی از منظر قرآن و حدیث» با ارائه دکتر ابوذر رجبی، استادیار گروه مبانی نظری اسلام دانشگاه و با حضور جمعی از استادان، محققان و دانشجویان در روز پنجشنبه، دوم اردیبهشت؛ مصادف با سالروز اعلام انقلاب فرهنگی به صورت مجازی برگزار شد.
مقاله ایشان با عنوان «سنجش تحلیلی انتظارات مقام معظم رهبری ناظر به تحول علوم انسانی مبتنی بر باورهای قرآنی با تأکید بر بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی» نگارش یافته است.
دکتر رجبی در باره ارتباط بحث ارائه شده با بیانیه گام دوم از منظر قرآن و حدیث گفتند: «در بیانیه گام دوم جوشاندن چشمه دانش توسط عالمان کشور مورد تأکید قرار گرفته است. عزت و قدرت کشور در گرو رشد علمی است. در میان علوم، علوم انسانی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. علوم انسانی به عنوان نرم‌افزار جمهوری اسلامی ایران باید مبتنی بر قرآن کریم باشد؛ به همین جهت در موضوع مقاله به «علوم انسانی قرآن‌محور، با تأکید بر بیانیه گام دوم» اشاره شده است.»
ایشان در ادامه در باره مسئله پژوهش، ضرورت و نوآوری آن افزودند: «مسئله اصلی موضوع نشست ناظر به انتظاراتی است که از منظر مقام معظم رهبری در تحول علوم انسانی باید دنبال شود.
ضرورت مسئله نیز کاملاً روشن است. از نظر مقام معظم رهبری علوم انسانی کنونی دارای مشکلات و آسیب‌های متعددی از جمله ابتنای بر انسان‌شناسی غربی، فلسفه‌های مادی و ماتریالیسم، متعارض با مبانی دینی، فلسفی و فرهنگ بومی جامعه اسلامی است. علوم انسانی جایگزین باید بر فلسفه و جهان‌بینی اصیل اسلامی استوار و پایه‌گذاری شود، تا ضمن دوری از مشکلات علوم موجود، هم در صدد تأمین نیازهای جامعه بوده و هم با فرهنگ اصیل و بومی جامعه اسلامی کاملاً سازگار باشد. این مهم، تنها با به‌کاربستن منابع معرفتی اسلام قابل تحقق و امکان‌پذیر است. مهم‌ترین منبع معرفتی ما نیز قرآن کریم است.
نوآوری مسئله نیز در بیان انتظاراتی است که در ابتنای علوم انسانی اسلامی قرآن‌محور از نظر مقام معظم رهبری در این مقاله مورد بحث قرار می‌گیرد.»
دکتر رجبی مهم‌ترین عناوین مورد بحث در این مقاله را بدین شرح تبیین نمودند: «چیستی علوم انسانی
علوم انسانی از منظر مقام معظم رهبری، نقش علوم انسانی در مدیریت کشور، آسیب‌های علوم انسانی موجود، وجه توجه به علوم انسانی قرآن‌محور و در نهایت انتظارات مقام معظم رهبری در تأسیس علوم انسانی اسلامی مبتنی بر قرآن کریم.»
استادیار دانشگاه معارف اسلامی در باره روش تحقیق مقاله ارائه شده خاطرنشان شدند: «روش تحقیق ما در این مقاله توصیفی ـ تحلیلی است. با این توضیح که ابتدا دیدگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی مبتنی بر بیانیه گام دوم و آثار بیانی و بنانی ایشان درباره علوم انسانی و آسیب‌های علوم انسانی موجود بیان و بعد با توجه به مبانی دیدگاه معظم له به علوم انسانی تأسیسی مدنظر ایشان اشاره و تحلیل می‌گردد.»
ایشان در پایان به نتایج مقاله اشاره و گفتند: «انقلاب اسلامی که داعیه مقابله با مبانی فکری غرب مدرن را دارد، در عرصه علم و مبانی حاکم بر علم نیز دیدگاه‌هایی متفاوت و تازه‌ای نسبت به جریان‌های حاکم بر فضاهای علمی جهان دارد که از حالت کلیشه‌ای و کهنگی فاصله گرفته و مدعای حضور دین و مبانی دینی در عرصه‌های علمی نیز است. رهبر معظم انقلاب ناظر به همین امر بر ایجاد تمدن نوین اسلامی در بیانیه بیان می‌داند: «دهه‌های آینده، دهه‌های شماست و شمایید که باید کارآزموده و پرانگیزه از انقلاب حراست کنید و آن را هرچه بیشتر به آرمان بزرگش که ایجاد تمدن نوین اسلامی… نزدیک کنید.»
اما تقابل جدی نگاه علم در انقلاب با آنچه در غرب می‌گذرد، بیانگر طرح و پذیرش علم دینی است. «دانش، آشکارترین وسیله عزّت و قدرت یک کشور است. روی دیگر دانایی، توانایی است. دنیای غرب به برکت دانش خود بود که توانست برای خود ثروت و نفوذ و قدرت دویست‌ساله فراهم کند و با وجود تهیدستی در بنیان‌های اخلاقی و اعتقادی، با تحمیل سبک زندگی غربی به جوامع عقب‌مانده از کاروان علم، اختیار سیاست و اقتصاد آنها را به دست گیرد. ما به سوءاستفاده از دانش مانند آنچه غرب کرد، توصیه نمی‌کنیم، امّا مؤکّداً به نیاز کشور به جوشاندن چشمه دانش در میان خود اصرار می‌ورزیم.»
این امر به خصوص خود را در علوم انسانی نشان می‌دهد: «علوم انسانی، دو سه قرن است که در دنیا ابداع شده و اشخاصی روی آن فکر کرده‌اند، مسائلی را به وجود آورده‌اند؛ بعضی هم که [ابداع آنها] به قرن نمی‌رسد، چندین دهه است که دارند روی آن کار می‌کنند؛ یعنی به‌اصطلاح چیزهایی جزو علوم مختلف انسانی هستند که برای ما حکم واردات را پیدا می‌کند؛ حالا غیر از فلسفه و ادبیات و… که مربوط به خود ماست، سرفصل‌هایی تولید شده، روی آن کار شده، فکر شده، نقد شده، چند لایه ردّوبدل شده؛ این کارها انجام گرفته، ما حالا می‌خواهیم وارد بشویم و این مسائل را از آن ریشه به‌اصطلاح غیردینی یا بعضاً ضدّدینی آن جدا کنیم و به یک منشأ قرآنی و یک منشأ دینی و وَحیانی متّصل کنیم.»
بنابراین می‌توان براساس راهبرد رهبر انقلاب در بیانیه گام دوم که انقلاب اسلامی را تعبیر به معجزه قرن نمودند، عصر جدیدی را با انقلاب پیش‌رو داریم که در عرصه علوم به شکل عام و به خصوص در حوزه علوم انسانی می‌خواهد طرحی نو در جهان بیاندازد. این طرح نو ناظر به منابع معرفتی اسلام است که در رأس آن قرآن کریم قرار دارد.»
لازم به یادآوری است که این نشست، سومین نشست علمی ویژه استادان دانشگاه معارف اسلامی در «کنگره بین‌المللی گام دوم انقلاب اسلامی از منظر قرآن و حدیث» است و نشست‌های ارائه مقالات استادان دانشگاه معارف اسلامی در هفته‌های دیگر نیز ادامه خواهد داشت.
