Thesis_info

حقیقت و ویژگی های ثواب و عقاب از منظر قرآن و روایات (با تاکید بر مکتب خواجه نصیرالدین طوسی)

چکيده
سؤال اصلی اين است که حقيقت و ويژگی های ثواب و عقاب از لحاظ قرآنی، روايی و خواجه نصير الدين چيست؟ مسئله ثواب و عقاب از دو بخش شکل می گيرد، در بخش اول از معنای لغوی، قرآنی، روايی و کلامی ثواب و عقاب با تاکيد بر ديدگاه خواجه نصير الدين طوسی، و در بخش دوم از ويژگيهای ثواب و عقاب بحث می شود.
برای ثواب و عقاب معانی متعددی در کتاب های لغت گفته شده است که در بعضی از آنها اين دو را به يک معنا رجوع داده اند، در قرآن و روايات نيز ثواب به معنای لغوی به کار رفته است، اما خواجه نصير الدين ثواب و عقاب را به گونه ای متفاوت با معنای لغوی معنا کرده است که با تأمل در آيات قرآن کريم و روايات برخی از قيدهای به کار رفته در تعريف ايشان به دست می آيد.
در قرآن و روايات برای ثواب و عقاب نام های مترادف متعددی به کار رفته است، و برخی از آنها بين اين دو مشترک اند.
ويژگيهای ثواب و عقاب عبارتند از: 1- استحقاق يا تفضل در ثواب و عقاب؛ متکلمين بنا بر ادله نقلی و عقلی يکی از اين دو گرايش را انتخاب کرده اند، خواجه نصير الدين ديدگاه استحقاق را پذيرفته است، ولی برخی از آنها مثل شيخ مفيد بين اين دو مسلک جمع کرده است.
مباحثی مانند: مسلک مجازات، تجسم اعمال، شرط استحقاق ثواب، وفای به وعد و وعيد، حبط، احباط و تکفير بر اين دو گرايش مبتنی است که در کتابهای کلامی به همه اين مباحث پرداخته نشده است، اما در قرآن و روايات اين مباحث به صورت گسترده مطرح شده است.
2- ثواب و عقاب دنيوی و اخروی: ثواب و عقاب ممکن است در دنيا يا آخرت محقق شود، ولی در کلام خواجه نصير به جنبه اخروی ثواب و عقاب پرداخته شده است، و ثواب دنيوی را بسيار مختصر بيان کرده است، اما در قرآن کريم و روايات به هر دو قسم به صورت مفصل توجه شده است.
3- دوام ثواب و عقاب: يکی از ويژگيهای ثواب و عقاب اخروی دوام آنها است که در قرآن، روايات و کلام خواجه نصير مطرح شده است، و توبه، عفو و شفاعت، از مسقطات عقاب يا دوام آن است.
4- خلوص ثواب و عقاب: از ويژگيهای ثواب و عقاب اخروی خلوص آنها از زوائد است که در قرآن، روايات و کلام خواجه نصير الدين اين ويژگی مطرح شده است.
کليد واژه: ثواب، عقاب، قرآن، روايات، خواجه نصير الدين، دنيا، آخرت، استحقاق، تفضل، مسلک مجازات، تجسم اعمال، حبط، احباط و تکفير.