Thesis_info

تبیین و تحلیل آراء اخلاق آیت الله محمد شاه آبادی (باتأکید بر نوآوری ها)

چکیده
اخلاق اسلامی دارای چهار رویکرد فلسفی، عرفانی، نقلی و تلفیقی است. هر رویکردی مبانی و مسائل مخصوص به خود دارد و از نقاط قوت و ضعفی برخوردار است. آیت‌الله محمد شاه‌آبادی (ره) در علم اخلاق بیش از سی جلد تألیف دارند. تألیفات اخلاقی ایشان غالباً با رویکرد اخلاق عرفانی است. ایشان در کتاب رشحات‌الاخلاق خود، با تحلیل انتقادی از میراث عرفانی عرفا، با تلفیق ادله عقلی و مؤیدات قرآنی و روایی مبانی جدیدی را پی¬ریزی کرده و در علم اخلاق پیاده کردند. اصول مسایل اخلاقی ایشان با تکیه بر فطرت و تحلیل انتقادی و عقلی از صفات مشهور اخلاقی است. از دیدگاه مرحوم شاه‌آبادی (ره) بهترین دلیل برای اثبات اصول عقاید و اخلاقیات فطرت است و ابعاد فطرت با ادله عقلی ازجمله برهان تضایف و برهان خلف و سایر ادله عقلی اثبات می‌شود و با ریاضت قلبی ملکه می‌شود و با اعمال صالحه جوارحی کسب می‌گردد. ایشان راه¬ علمی درمان رذایل و کسب فضایل صفات اخلاقی را عقل دانسته و راه عملی آن را ارجاع به حقیقت فطرت می‌دانند. عقل با ادراک محضریت و حضور خدای متعال و زنده کردن حقیقت فطرت با ملکه کردن محضریت، انسان را متصف به حقیقت محاسن اخلاقی می‌کند. از نظر استاد موضوع علم اخلاق نفس انسان به‌حسب مراتب و شئون مختلف آن از مرتبه عالی تا مرتبه دانی است و محمول آن فعل نفس بر اساس مراتب تشکیکی نفس است. مسائل علم اخلاق قضایایی است که موضوع آن نفس انسان و محمول آن فعل نفس در مرتبه عالی و دانی و متوسط می‌باشد، انسان در مرتبه عقل کمالات و فضایل را تعقل می‌کند، در مرتبه قلب محاسن اخلاقی را طلب می‌کند و از رذایل متنفر می‌شود و در مرتبه طبع اعمال صالحه انجام می‌دهد و خود را از هوی و هوس نگه می‌دارد. ایشان غایت علم اخلاق را استکمال در دو قوه عقل نظری و عقل عملی و دخول در نور و خروج از ظلمت می دانند. از نظر آیت‌الله شاه‌آبادی (ره) بهترین و بالاترین ریاضت اخلاقی ، ریاضت عقلی است. با توجه عقلی به حضرت باری تعالی و ملکه محضریت، راه اتصاف به صفات اخلاقی فراهم می شود. مبدأ افعال و حرکت در انسان چه در بُعد عقلی یا قلبی و یا جوارحی، عبارت از علم و قدرت و اراده است که این سه امر مربوط به نفس و جنبه¬ی تجرّدی انسان می‌باشد، همان نفسی که یَعْلَمُ وَ یَقْدِرُ و یُریدُ است، و همین سه صفت باعث حرکت انسان می¬شود.
واژگان کلیدی
اخلاق، اخلاق عرفانی، عرفان، عرفان عملی، سیروسلوک، آیت‌الله شاه‌آبادی.