Thesis_info

علم پیشین الهی و افعال انسان از دیدگاه اشاعره، معتزله و امامیه

چكيده
آموزه هاى دينى از آغاز تاکنون با چالش¬ها و شبهات گوناگون مواجه بوده است. برخى از اين شبهات طبيعى و معلول جولان فکرى آدميان بوده و برخى معلول عناد مخالفان و غرض ورزان مى باشد. از جمله شبهات در عقايد دينى، مسئلة «ارتباط علم پيشين الهى با اختيار انسان» است که از ديرباز ذهن متفکران را به خود مشغول کرده است؛ يعنى يکى از پرسش¬هاى جدى اين است که آيا علم آغازين خداوند به افعال آدمى، موجب سلب اختيار او مى¬گردد؟
معتزله علم پيشين الهي را ثابتات ازليه مي‌دانند و با اثبات شيئيت و ثبوت براي ممکنات معدوم، متعلق علم حق تعالي را همين ثابتات ازليه دانستند چون قائلند خداوند علم ازلي دارد و علم بدون ثبوت معلوم محال عقلاني است. اشاعره علم پيشين الهي را صفت زائد بر ذات و قديم مي‌دانند. و مکتب اماميه در علم پيشين الهي به علم اجمالي در عين کشف تفصيلي قائل شده‌اند.
معتزله در افعال انسان به تفويض گرويده و اشاعره در اين باب به نظريه کسب قائل شده‌اند و اماميه در افعال انسان نظريه امر بين الامرين را حق دانسته‌اند و با استدلال‌هاي محکم و استوار ثابت مي‌کند که علم ازلي خداوند و افعال انسان با وصف اختيار تعلق مي‌گيرد؛ يعني متعلق علم ازلي الهي افعال اختياري انسان است، و علم پيشين الهي هيچ منافاتي با اختيار انسان ندارد و سبب جبري شدن افعال آدمي نمي‌گردد؛ و سازگاري علم پيشين الهي و اختيار انسان تنها بر اساس نظريه امر بين الامرين قابل تبيين است.
کليد واژه¬ها: خدا، انسان، علم پيشين الهى، جبر، اختيار، سازگاري علم پيشين الهي با اختيار، معتزله، اشاعره، اماميه