Thesis_info

نظام آموزش امامیه در عصر صفوی با تاکید بر کتاب ریاض العلماء

چکیده
نظام آموزش امامیه در عصر صفوی، دارای ریشه و اصالت فرهنگی بود. این نظام آموزشی، با حمایت پادشاهان صفوی و مدیریت علمای این دوره، تأسیس شد. با توجه به شرایط سیاسی، فرهنگی و اجتماعی مناسب در این عصر، برای گسترش و نهادینه شدن مذهب تشیع، عالمان دینی از این فرصت استفاده کردند و نظام آموزشی پویایی را طراحی و اجرا نمودند. در این دوره، با استفاده از ظرفیت‌ها و توانایی‌های نظام آموزشی و تخصیص منابع لازم، برای دستیابی به اهداف آموزشی، برنامه ریزی شد.
آموزش و نظام آموزشی، از ارکان مهم هر تمدنی به حساب می‌آید. از این رو داشتن تصویر درست از نظام آموزشی صفویه، موجب می‌شود که درک درستی از وضعیت اجتماعی و فرهنگی آن دوره به دست آید و شاخصه‌های علمی و آموزشی آن عصر مشخص شود. بنابراین، ضرورت دارد در این پژوهش، به این پرسش اساسی پاسخ داده شود که وضعیت نظام آموزش امامیه در عصر صفوی، با تأکید بر کتاب ریاض العلماء چگونه بوده است؟
عناصر اصلی نظام آموزش امامیه، استاد، طلبه و متون آموزشی بود که در مراکزی مانند مساجد، مدارس و مکتب‌خانه‌ها، اهداف و ارزش‌هایی را دنبال می‌کرد. پشتوانه مالی این نظام آموزشی علاوه بر وقف، حمایت‌های فرمانروایان، وجوهات شرعی، بخشش‌ها، کمک‌ها و صدقات گروه‌های دیگر بود. عواملی موجب توسعه این نظام آموزشی بود که می‌توان به حمایت پادشاهان و مهاجرت علمای جبل عامل اشاره نمود. روش و تمرکز در این پژوهش، برای رسیدن به نتیجه مطلوب، توصیفی ـ تحلیلی و بنا به استناد کتاب ریاض العلماء و منابع اصلی دوره صفویه است. در بررسی وضعیت نظام آموزش امامیه در دوره صفویه، این نتیجه حاصل شد که تولید علم و تألیف در زمینه‌های گوناگون علمی، تأسیس مراکز آموزشی و مساجد، تبلیغ و گسترش مذهب تشیع، تبیین نهاد مرجعیت و کارکردهای آن، نگارش متون فقهی و سایر متون علمی به زبان فارسی، ترجمه کتب به زبان فارسی، وحدت ملی، شرح، حاشیه و تعلیق بر کتب، نقاشی و خوشنویسی و پرورش علما در سطوح مختلف علمی، از اهداف این نظام آموزشی بود که فقهای این عصر، با مدیریت، هدفمندی، برنامه ریزی و نظارت توانستند؛ تحولات چشمگیری به وجود آورند. در این روزگار، مراکز علمی نظام آموزش امامیه، چنان شکوفا شدند که شاید نظیر آن را در دیگر دوره‌های تاریخی نتوان پیدا کرد. فقهایی مانند محقق کرکی، مقدس اردبیلی، شیخ بهایی و فیلسوفانی مانند ملا صدرا، میرداماد و میرفندرسکی در این عصر، علاوه بر تألیفات فراوان در زمینه‌های علمی، شاگردان زیادی را تربیت کردند.
واژگان کلیدی
نظام، آموزش، امامیه، صفویه، مراکز علمی، استاد، طلبه، متون آموزشی.