Thesis_info

معنا شناسی واژه «انسان» در قرآن کریم

چکيده
معناشناسي بر اساس نسبتهاي بينامتني، واژگان مرتبط را تحليل ميکند. يکي از واژگان بسيار مهم از منظر قرآن کريم واژه انسان است، لذا در اين نوشتار «معناشناسي هم‌زماني واژه انسان در قرآن کريم بر اساس نسبت‌هاي هم‌نشيني» منعکس شده است؛ تا از اين رهگذر ابعاد مختلف ارتباط بين خداوند و انسان شناخته ‌شود. کل آياتي که در آن واژه «انسان» استعمال شده است، در دو بخش قابل تقسيم است: دسته‌اي از آيات شريفه اشاره به رفتار خداوند متعال نسبت به انسان، از جمله خلقت، نعمت و تعليم است. دسته‌ي ديگر آيات، شامل رفتار‌هاي صدوري از انسان است. اين گروه اخير -اعمالِ انسان نسبت به خدا- در سه حيطه‌ي: افعال مُقَرِّب به خدا، افعال مُبَعِّد از خدا و افعال خنثي قابل تنظيم است. بر همين اساس، تحليل هم‌نشيني «افعال انسان نسبت به خدا» بيشتر در قالب بعد تربيتي است و بيان نقاط ضعف انسان در تعليم جهت رشد انسان و گوشزد نمودن خطرات احتمالي پيش روي اوست. به عنوان نتيجه، مي‌توان گفت که معناي نسبي واژه «انسان» در قرآن کريم، نسبت به معناي پايه که صرفا موجودي با تکيه بر حواس مادي است، «گسترش معنايي» داشته است. که در يک «تعامل رفتاري انسان با خداوند» با تأکيد بر جنبه‌ي «ربوبيت الهي» جهت داده شده است که با حفظ معناي پايه، سعي در بيان ويژگي‌هاي انسان، نيز تربيت و اصلاح رفتار وي دارد. از اين رو، قرآن کريم، خطرات احتمالي پيش روي انسان را بيان، ويژگي‌هاي خطرساز را تذکر، و با شيوه‌ي معلمانه و مربيانه روش تصحيح آن‌ها را به انسان آموزش مي‌دهد. در يک نگاه، مي‌توان گفت نظام فکري قرآن کريم نسبت به واژه انسان، يک رويکرد تعاملي است به شکلي که انسان به عنوان يک موجود ذو ابعاد در اين تعامل رشد و تکامل يافته و نسبت به مسيرهاي خطرناک پيش روي خود از اين طريق آشنا مي‌شود.



واژگان کليدی
انسان، معناشناسي، ميدان معنايي، هم‌نشيني، تعامل انسان با خداوند