Thesis_info

مقایسه دیدگاه جان هیک و سید حسین نصر در باب پلورالیسم دینی و نقد آن

چكيده

واژگان كليدي: دين، پلوراليسم ديني، جان هيك، سيد حسين نصر، تجربه ديني، سنت، حكمت خالده
پلوراليسم ديني به دنبال راهي براي اثبات حقانيت اديان گوناگون و رستگاري پيروان آنها مي باشد. جان هيك به عنوان بزرگترين حامي اين تفكر در عصر حاضر به حساب مي آيد. وي با بهره گيري از معرفت شناسي كانت ادعا مي كند كه پيروان اديان مختلف، به حقيقت في نفسه دسترسي ندارند و فقط نمودي از امر مطلق را دريافت مي كنند. او قلمرو معرفت شناسي كانت را از تجربه هاي حسي فراتر دانسته و آن را شامل تجربه هاي ديني نيز مي داند. از ديدگاه هيك در واقع هسته اوليه تمام اديان، تجربه هاي ديني آنها است و اين فرهنگ ها و ادراكات گوناگون است كه در ارائه تفسير اين تجربه دخالت كرده و تفسيرهاي متكثر از آن ارائه مي دهند.
هيك براي اثبات ديدگاه خود به دلايل ديگري همچون موروثي بودن اديان، اصل هدايت عام الهي، تفاوتهاي زباني اديان، مرامنامه هاي مشترك در اديان گوناگون و…. استدلال مي كند، ولي همچنان نمي تواند از رويكرد پلوراليستي خود به خوبي دفاع كند؛ چرا كه او با مبنا قرار دادن معرفت شناسي كانت هم دچار تهافتها و نقدهاي وارد شده بر كانت شده و هم علاوه بر آن رويكرد وي نقدهاي بسياري را در باب شناخت واقعيت غايي، متحمل گرديده است. همچنين وي هم در اثبات اصل تجربه ديني و هم در اثبات حقانيت تجربه هاي ديني گوناگون دچار نقدهاي فراواني شده است. به علاوه هر كدام از مباني ديگر وي قابل نقد است.
سيد حسين نصر نيز به عنوان يك مسلمان سنت گرا از كثرت گرايي ديني حمايت مي كند. او با استفاده ار مباني كه عمدتا متأثر از عرفاي اسلامي است به دفاع از اين ديدگاه مي پردازد؛ ولي نقدهايي نيز بر وي وارد است كه استدلالي نبودن اين رويكرد و ناسازگاري آن با سنت گرايي از بزرگترين اين نقدها به حساب مي آيد.
اگر بخواهيم رويكرد اين دو متفكر را در باب كثرت گرايي ديني مقايسه كنيم، اعتقاد به حقانيت اديان و رستگاري پيروان آنها، بزرگترين وجه تشابه و استفاده هيك از مباني تجربه گرايانه و قائل بودن وي به انساني بودن آموزه ها و تفاوتهاي اديان و لزوم جرح و تعديل آنها و در مقابل، الهي و آسماني دانستن تمام آموزه هاي اديان مختلف و جايز ندانستن دستكاري آنها از منظر نصر، بارزترين وجه اختلاف اين دو متفكر در باب كثرت اديان به شمار مي آيد.
نظريه مختار در باب كثرت اديان، حقانيت اسلام و معذوريت -و نه حقانيت- پيروان اديان ديگر است