گزارش جلسه دفاع رساله جناب آقای امرالله قلی‌زاده
دوشنبه, ۲۹ آذر, ۱۴۰۰
به حول و قوه الهی جلسه دفاع رساله جناب آقای امرالله قلی‌زاده، مقطع دکتری، رشته مدرسی معارف اسلامی گرایش مبانی نظری اسلام پنج‌شنبه ۲۵ آذر ۱۴۰۰ ساعت ۱۲:۳۰ در دانشگاه معارف اسلامی برگزار گردید.
موضوع رساله: ارزیابی انتقادی مواجهه مک‌گراث با الحاد تکامل داوکینز.
استاد راهنما: جناب آقای دکتر یوسف دانشور نیلو.
اساتید مشاور: جناب آقای دکتر ابوذر رجبی و حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر سید فخرالدین طباطبایی.
اساتید داور: حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر خسروپناه، حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر شاکرین، حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر سید محمود موسوی.
جلسه دفاع، پس از قرائت چند آیه از کلام‌الله مجید و اعلام برنامه توسط استاد محترم راهنما شروع و سپس دانشجو به ارائه گزارشی از رساله و انجام اصلاحات درخواستی اساتید محترم داوران در جلسه پیش‌دفاع پرداخت.
در ادامه داوران محترم به نقد رساله پرداخته و نظرات خودشان را مطرح نمودند و بعد دانشجو و اساتید محترم راهنما و مشاور به نقد داوران پاسخ داده و یا برخی را پذیرفتند تا اصلاح شود. سپس اساتید به جهت ارزشیابی رساله به شور نشسته و نمره را مشخص نمودند. به بعد از آن صورتجلسه توسط استاد محترم راهنما قرائت و در آخر سوگندنامه توسط دانشجو خوانده شد.
چکیده رساله
ریچارد داوکینز به عنوان بزرگترین مبلغ الحاد جدید در آثار متنوع خود به دفاع از الحاد مبادرت ورزیده است. در سوی مقابل آلیستر مک‌گراث ـ زیست‌شناس و الهیدان ـ به دفاع پرشور از خداباوری همت گمارده است. الحاد جدید در سالهای اخیر که با استفاده از علم و مخصوصاً نظریه تکامل درصدد ارائه تفسیری کاملاً مادی از جهان هستی برآمده، پاسخی درخور، منطقی و مورد قبول جامعه علمی را می‌طلبد.
داوکینز علم و دین را در تعارض با یکدیگر می‌داند. وی ضمن طرح انتخاب طبیعی انباشتی و تقریر برهان نامحتملی، وجود خدا را در کمترین احتمال ممکن قرار داده و در نهایت، باور الحادی را استنتاج می‌نماید. او همچنین، با رویکرد الحادی به تبیین تکاملیِ منشأ دین پرداخته و در این راستا از فرضیه «دین به مثابه یک امر فرعی» و همچنین فرضیه «مم» سود جسته است. وی درصدد است تا کارکردهایی که برای دین برشمرده‌اند را با رویکرد الحادی و علمی نفی نماید.
در سوی مقابل، مک‌گراث با طرح اندیشه «پوما» و «رئالیسم انتقادی» درصدد است میان علم و دین تلائم ایجاد نماید. وی برهانِ نامحتملی داوکینز و همچنین اندیشه ممتیکِ وی را با روش علمی که موافق مشیِ داوکینز است، پاسخ می‌دهد. به نظر مک‌گراث تبیینِ صرفا زیست‌شناختی از منشأ دین، نادرست بوده و ناشی از خلط میان تکامل زیستی و تکامل فرهنگی است. مک‌گراث با مشیِ رئالیسم انتقادی خویش، تلاش می‌نماید از کارکردهای اخلاقی و روانی دین، دفاع نماید. به نظر مک‌گراث تحقیقات علمی از رابطه‌ای معنادار میان التزام به دین و کارکردهای مثبت دین، حکایت می‌نماید که البته داوکینز به چنین تحقیقاتی توجه نمی‌نماید.
اندیشه پوما و طرح رئالیسم انتقادی از سوی مک‌گراث، مدعای داوکینز مبنی بر تعارض میان علم و دین را اگرچه می‌تواند دچار چالش نماید؛ اما مستعد گرفتار شدن در نوعی نسبیت‌گرایی معرفت‌شناختی نیز می‌باشد. نقد‌های مک‌گراث بر اندیشه ممتیک و برهان نامحتملیِ داوکینز قرین توفیق بوده؛ اما در عین حال اشکالاتی به آن‌ها وارد است. در بحث منشأ و کارکرد دین اگرچه در مجموع اشکالات مک‌گراث به داوکینز مفید و اثر بخش است؛ اما در برخی موارد، تبیین کافی و جامعی از سوی وی صورت نپذیرفته است.
واژگان کلیدی
داوکینز، مک‌گراث، الحاد، الحاد تکاملی، نظریه تکامل، ارزیابی انتقادی.
