گزارش جلسه دفاع رساله جناب آقای حامد شمس

به حول و قوه الهی جلسه دفاع رساله جناب آقای حامد شمس، مقطع دکتری، رشته مدرسی معارف اسلامی گرایش قرآن و متون اسلامی دوشنبه ۰۱ اسفند ۱۴۰۱ ساعت ۱۶ در دانشگاه معارف اسلامی برگزار گردید.
موضوع رساله: شیوه‌های استنباط گزاره‌های علوم اجتماعی از نظر قرآن.
استاد راهنما: حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر رضایی اصفهانی.
استاد مشاور: حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر محمدهادی منصوری.
اساتید داور: حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر محمدباقر سعیدی روشن، حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر حسین علوی‌مهر، حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر دادسرشت.
جلسه دفاع، پس از قرائت چند آیه از کلام‌الله مجید و اعلام برنامه توسط استاد محترم راهنما شروع و سپس دانشجو به ارائه گزارشی از رساله و انجام اصلاحات درخواستی اساتید محترم داوران در جلسه پیش‌دفاع پرداخت.
در ادامه داوران محترم به نقد رساله پرداخته و نظرات خودشان را مطرح نمودند و بعد دانشجو و اساتید محترم راهنما و مشاور به نقد داوران پاسخ داده و یا برخی را پذیرفتند تا اصلاح شود. سپس اساتید به جهت ارزشیابی رساله به شور نشسته و نمره را مشخص نمودند. به بعد از آن صورتجلسه توسط استاد محترم راهنما قرائت و در آخر سوگندنامه توسط دانشجو خوانده شد.

چکیده رساله
مراجعه به قرآن کریم بر اساس پرسش‌ها و مسائل علوم اجتماعی زمینه‌ساز بهره‌مندی از اولین، اساسی‌ترین و متقن‌ترین منبع آموزه‌های دین مبین اسلام یعنی قرآن در علوم اجتماعی و تولید علوم اجتماعی اسلامی است. توسعه و رشد این علوم بیش از هر امر دیگری متوقف بر روش تحقیق و استنباط آن است که به حوزه مطالعات موسوم به «فلسفه علوم‌انسانی» و «فلسفه تفسیر» تعلق دارد. هدف این پژوهش ارائه روشی معتبر و متن محور (نقلی)، به روش کتابخانه‌ای و به‌صورت توصیفی ـ تحلیلی، به‌منظور استنباط گزاره‌های علوم اجتماعی از قرآن است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد از بین روش‌ها و شیوه‌های موجود، روش «تفسیر موضوعی میان‌رشته‌ای اجتهادی» بیشترین کارایی و اعتبار را در وصول به این هدف داراست. این روش متشکل از چهار مؤلفه مبانی، شاخصه‌های اعتباربخش (ضوابط)، قواعد و فرایند است. مبانی این روش در چهار محور: ۱. مبانی معرفت‌شناختی؛ ۲. مبانی هستی‌شناختی، مبانی انسان‌شناختی؛ ۳. مبانی قرآن‌شناختی و ۴. مبانی تفسیری برسی و برایند روش‌شناختی آن تبیین گردیده؛ شاخصه‌های اعتباربخش در دو محور: ۱. اعتبار در روش و ۲. اعتبار در معنا و ریز مجموعه‌های هر یک مورد کنکاش قرار گرفته؛ قواعد در دو بخش: قواعد مشترک و قواعد تفسیری استقرا شده و در آخر فرایند به ۹ گام کلی: ۱. گزینش مسئله؛ ۲. شناخت و تبیین مسئله؛ ۳. طرح سؤال و ساختاردهی؛ ۴. آگاهی از دستاوردهای بشری؛ ۵.انتخاب کلیدواژگان و ساخت نظام لفظی؛ ۶. استقرای آیات؛ ۷. دسته‌بندی آیات؛ ۸. استنباط گزاره‌های علوم اجتماعی و ۹. دسته‌بندی گزاره‌های مستنبط، تفصیل یافته و ریز مراحل هر یک از گام‌ها بیان شده است.

واژگان کلیدی
تفسیر موضوعی، میان‌رشته‌ای، اجتهاد (/ روش استنباط)، علوم اجتماعی اسلامی، مبانی، شاخصه‌های اعتباربخش، قواعد، فرایند.