گزارش جلسه دفاع رساله جناب آقای حسن سلم‌آبادی
شنبه, ۳۱ تیر, ۱۴۰۲
به حول و قوه الهی جلسه دفاع رساله جناب آقای حسن سلم‌آبادی، مقطع دکتری، رشته مدرسی معارف اسلامی گرایش تاریخ و تمدن اسلامی چهارشنبه ۲۸ تیر ۱۴۰۲ ساعت ۱۰:۴۵ در دانشگاه معارف اسلامی برگزار گردید.
موضوع رساله: نهاد آموزشی حوزه علمیه تهران؛ با تأکید بر دوره تاریخی عصر پهلوی.
اساتید راهنما: جناب آقای دکتر دانش‌کیا و حجت الاسلام‌والمسلمین دکتر عرفان.
استاد مشاور: حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر حمید احمدی.
اساتید داور: حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر کرمانی کجور، حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر محمدجواد یاوری سرتختی، حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر محمد شهبازی.
جلسه دفاع، پس از قرائت چند آیه از کلام‌الله مجید و اعلام برنامه توسط استاد محترم راهنما شروع و سپس دانشجو به ارائه گزارشی از رساله و انجام اصلاحات درخواستی اساتید محترم داوران در جلسه پیش‌دفاع پرداخت.
در ادامه داوران محترم به نقد رساله پرداخته و نظرات خودشان را مطرح نمودند و بعد دانشجو و اساتید محترم راهنما و مشاور به نقد داوران پاسخ داده و یا برخی را پذیرفتند تا اصلاح شود. سپس اساتید به جهت ارزشیابی رساله به شور نشسته و نمره را مشخص نمودند. به بعد از آن صورتجلسه توسط استاد محترم راهنما قرائت و در آخر سوگندنامه توسط دانشجو خوانده شد.
چکیده رساله
این پژوهش با هدف بازشناسی هویت تاریخی حوزه علمیه تهران در دوره پهلوی، با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی است. از این رهگذر به تحلیل و بررسی عوامل و بسترهای شکل‌گیری تطورات تاریخی حوزه علمیه تهران می‌پردازد؛ بازشناسی پیشینه تاریخی، تبیین ارکان و عناصر آموزشی آن مانند کارگزاران آموزشی، مواد و محتوای آموزشی، اهداف، برنامه‌ها و قوانین آموزشی، منابع و مکان‌های آموزشی و بررسی برون دادهای آن، از اهداف این پژوهش می‌باشد. مطالعه و بررسی تحلیلی ـ تاریخی این نهاد آموزشی و بازشناسی نقاط قوت و ضعف آن، نیازی است در جهت تقویت هویت‌یابی تاریخی و از سویی آسیب‌شناسی احتمالی آن.
یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که این نهاد آموزشی از دوره قاجار به این‌سو مسیری مضبوط و دقیق دارد و بر پایه منطقی، قابل‌درک و بیان شدنی شکل‌گرفته است. مطالعه و بررسی روش‌ها و سبک مدیریت مدیران آموزشی در آن، ما را به سبکی از مدیریت آموزشی اسلامی رهنمون می‌کند که مسیری منطبق با معیارهای تعلیم و تربیت اسلامی را طی کرده است. بامطالعه و بررسی روش‌های مدیریت مدیران حوزه علمیه تهران می‌توان مضامین و مؤلفه‌های مدیرت با رویکرد خادمانه عاشقانه تکلیف محورِ تحول‌آفرینِ تربیت محور را برای مراکز آموزشی و تربیتی، استخراج نمود. همچنین بامطالعه و بررسی روش‌ها و منش و سلوک معلمی در حوزه تهران، ما را به سبکی از معلمی اسلامی رهنمون می‌کند که مسیری منطبق با معیارهای تعلیم و تربیت اسلامی را طی کرده است. از طرف دیگر؛ به دلیل نقش تعیین‌کننده داوطلبان تحصیل در نهاد آموزشی حوزه و اهمیت صلاحیت و دقت در فرایند «جذب» و «پذیرش» آنها، مؤلفه‌ها و ویژگی‌هایی مدنظر بوده است. در جمع‌بندی شاخص‌های داوطلبان تحصیل حوزه می‌توان گفت «زی طلبگی» چارچوبی جامع برای داشتن تقیّد نسبت به‌تمامی لوازم بودن در این کسوت اعم از علمی، اخلاقی و تبلیغی است.
اصالت و اعتبار محتوای آموزشی ونیز برخورداری از اهداف آموزشی قدسی و متعالی در آن، برنامه‌ها و قوانین و روش‌ها و سنت‌های آموزشی، منابع مالی پایدار، مانند موقوفات و وجوهات شرعی، از عوامل مهم هماهنگی، انسجام و درنهایت کارآمدی نهاد آموزشی و تربیتی حوزه علمیه بوده است. بهره‌مندی فضای فیزیکی و ساختمان‌های مدارس علمیه از معماری سنتی ـ اسلامی و مختصات منحصربه‌فردی که برآیند آن تولید نظامی خاص در عرصه تعلیم و تربیت است. حوزه تهران در جهت تحقق اهداف خود در دوره پهلوی با چالش‌های بسیاری مواجه بود. حاکمان پهلوی با اقدامات متعدد تلاش کردند تا با انزوای روحانیت؛ تأثیرگذاری روحانیت و حوزه‌های علمیه در فرهنگ‌سازی و جامعه سازی را به حداقل برسانند این فشارها باعث کُند شدن حرکت این نهاد آموزشی شد ولی هیچ‌گاه موجب نابودی آن نشد. بروندادها و دستاوردهای علمی، فکری، فرهنگی و اجتماعی حوزه تهران، بیانگر تلاش‌ها و کوشش‌های شبانه‌روزی کارگزاران آن می‌باشد. روش تحقیق این رساله، گردآوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه‌ای و توصیفی ـ تحلیلی می‌باشد.
واژگان کلیدی
حوزه علمیه، تهران، نهاد آموزش، عناصر آموزش، عصر پهلوی.
