گزارش جلسه دفاع رساله جناب آقای علیرضا برادران افتخاری

به حول و قوه الهی جلسه دفاع رساله جناب آقای علیرضا برادران افتخاری، مقطع دکتری، رشته مدرسی معارف اسلامی گرایش تاریخ و تمدن اسلامی یکشنبه ۰۴ دی ۱۴۰۱ ساعت ۱۶ در دانشگاه معارف اسلامی برگزار گردید.
موضوع رساله: اصول حاکم بر استخدام وسیله در سیره سیاسی و نظامی امام علی(ع).
استاد راهنما: جناب آقای دکتر واسعی و جناب آقای دکتر صفری‌فروشانی.
اساتید مشاور: حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر یدالله حاجی‌زاده.
اساتید داور: حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر محمدرضا جباری، جناب آقای دکتر سید روح‌الله پرهیزکاری، حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر حمیدرضا مطهری.
جلسه دفاع، پس از قرائت چند آیه از کلام‌الله مجید و اعلام برنامه توسط استاد محترم راهنما شروع و سپس دانشجو به ارائه گزارشی از رساله و انجام اصلاحات درخواستی اساتید محترم داوران در جلسه پیش‌دفاع پرداخت.
در ادامه داوران محترم به نقد رساله پرداخته و نظرات خودشان را مطرح نمودند و بعد دانشجو و اساتید محترم راهنما و مشاور به نقد داوران پاسخ داده و یا برخی را پذیرفتند تا اصلاح شود. سپس اساتید به جهت ارزشیابی رساله به شور نشسته و نمره را مشخص نمودند. به بعد از آن صورتجلسه توسط استاد محترم راهنما قرائت و در آخر سوگندنامه توسط دانشجو خوانده شد.

چکیده رساله
به تناسب تفاوت «اهدافِ» حکومت‌ها و تفاوت باور راهبران آنها، «ابزارها و وسایلِ» گزینش شده در وصول اهداف می‌تواند متفاوت باشد. وسیله ـ که عبارتست از هر چیزی که بتواند در راه تحقق بخشیدن به هدف مؤثر باشد ـ گاه می‌تواند غیر مشروع، غیر اخلاقی یا حتی خارج از منطق و یا عرف باشد. این علاوه بر آن است که سریع‌ترین و کم هزینه‌ترین وسایل همیشه مورد توجه و انتخاب سیاست‌مداران بوده است.
گاه فراوانی اهمیت هدف، یا تعجیل در رسیدن به آن، چشم‌پوشی از ضدارزشی بودنِ وسیله گزینش شده را از سوی برخی سیاست‌مداران به دنبال داشته، و گاه همین دلایل، انتخاب وسیله خارج از اقتضائات زمانی و مکانی، و حتی وسیله غیر منطقی را موجب گردیده است. در مقابلِ این نگاه که فقط به هدف چشم اندوخته و با هر وسیله‌ای تحقق آن را دنبال می‌کند، نگاه صرفا آرمانگرا، بدون توجه به واقعیت‌های موجود، موقعیتهای مختلف دستیابی به هدف را از دست می‌دهد و از ابزارهای قابل استفاده غافل می‌ماند.
به نظر می‌رسد با رصد ابزارهای گزینش شده از جانب امام علی(ع) به‌عنوان امام شیعیان، خلیفه مسلمین و صحابی برتر پیامبر اکرم(ص) در موقعیتهای مختلف و تکرار این انتخابها در موارد مشابه و نیز فهرست کردن و بررسی سایر وسایلی که به نظر، می‌توانست در معرض انتخاب امام قرار گیرد، اما مورد استفاده ایشان نبوده، می‌توان اصولی خاص را در سیره امام در کیفیت استخدام وسیله استخراج کرد. بنابراین بررسی رفتارها، کنش‌ها، واکنش‌ها و حتی ترک فعل‌های امام و دستیابی به چرایی انتخاب یک وسیله از میان دیگر وسایل موجود، ما را به این اصول رهنمون می‌شود. استفاده از گفتار خود امام(ع) یا دیگران در چرایی گزینش یک وسیله و یا ترک وسایل دیگر؛ و یا تحلیل صحیح آن انتخاب با توجه به قرائن و شواهد موجود، دستیابی به این اصول را آسان‌تر خواهد ساخت. بنابراین برای اصل‌یابی هم جنبه اثباتی وسیله گزینی امام(ع) مورد توجه است و هم جنبه سلبی.
در این تحقیق به چهار اصل از سیره سیاسی و نظامی امام علی(ع) در کیفیت استخدام وسیله دست یافتیم که عبارتند از: اصل ارزشمندی انسان، اصل اخلاق محوری، اصل اهتمام به احکام فقهی، اصل اهتمام به اولویت‌ها و مصلحت‌ ها. امام با توجه به این اصول وصول به اهداف آرمانی خود را پی‌گیری می‌کرد و تخطی از آنها را برنمی‌تافت.

واژگان کلیدی
استخدام وسیله، هدف نهایی، سیره سیاسی، سیره نظامی، امام علی(ع).