گزارش جلسه دفاع رساله سرکار خانم زهرا عواطفی

به حول و قوه الهی جلسه دفاع رساله سرکار خانم زهرا عواطفی، مقطع دکتری، رشته مدرسی معارف اسلامی گرایش اخلاق اسلامی شنبه ۲۹ آبان ۱۴۰۰ ساعت ۱۲:۳۰ در دانشگاه معارف اسلامی برگزار گردید.
موضوع رساله: اخلاق تدریس دانشگاهی، رویکردها، چالش‌ها و روش‌ها.
استاد راهنما: جناب آقای دکتر محمد جواد فلاح.
اساتید مشاور: حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر سید حسین رکن‌الدینی و حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر آل‌بویه.
اساتید داور: جناب آقای دکتر سیدضیاءالدین میرمحمدی، حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر محمد هدایتی، حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر جمال سروش.
جلسه دفاع، پس از قرائت چند آیه از کلام‌الله مجید و اعلام برنامه توسط استاد محترم راهنما شروع و سپس دانشجو به ارائه گزارشی از رساله و انجام اصلاحات درخواستی اساتید محترم داوران در جلسه پیش‌دفاع پرداخت.
در ادامه داوران محترم به نقد رساله پرداخته و نظرات خودشان را مطرح نمودند و بعد دانشجو و اساتید محترم راهنما و مشاور به نقد داوران پاسخ داده و یا برخی را پذیرفتند تا اصلاح شود. سپس اساتید به جهت ارزشیابی رساله به شور نشسته و نمره را مشخص نمودند. به بعد از آن صورتجلسه توسط استاد محترم راهنما قرائت و در آخر سوگندنامه توسط دانشجو خوانده شد.

چکیده رساله
اخلاق تدریس دانشگاهی از موضوعات اخلاق کاربردی است که ذیل اخلاق آموزش عالی قابل تبیین است. این حیطه از اخلاق آموزش، بیان‌کننده رویکردهای اخلاقی، اصول اخلاقی، چالش‌ها و روش‌های حل این چالش‌ها در فضای تدریس دانشگاهی است که مبتنی بر نظریه اخلاقی پذیرفته‌شده یعنی رویکرد اسلامی، بدان‌ها می‌پردازد. در این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی پس از تبیین رویکردهای سه‌گانه اخلاقی وظیفه‌گرایی، غایت‌گرایی و فضیلت‌گرایی در تدریس دانشگاهی با تأکید بر رویکرد دینی متخذ از معارف اسلامی به مبانی مرتبط با این حوزه پرداخته شده و پس از آن مهم‌ترین اصول اخلاقی شامل اصل عدالت، اصل تواضع، اصل نافع بودن، اصل شایستگی، اصل محبت و رفق و مدارا، اصل آزادی، اصل حلم و بردباری، اصل احترام، اصل صداقت، اصل تدریج و اصل تناسب که در تدریس راه‌گشاست تبیین گردیده است. در ادامه ضمن گونه‌شناسی چالش‌های اخلاقی در حوزه تدریس به‌جهت رعایت رویکرد مسئله‌محور در رساله، چالش‌های حوزه عدالت و صمیمیت در تدریس دانشگاهی مورد توجه و تمرکز قرار گرفت. بررسی عدالت در تدریس نشان می دهد که بیشترین چالش‌ها در این حوزه در اجرای عدالت است که مسئله «مشارکت علمی دانشجویان» و «نحوه مواجهه استاد با استعدادهای متفاوت دانشجویان» در کلاس از مهم‌ترین آن‌هاست که ضمن تحلیل آن‌ها براساس دیدگاه‌ اسلامی، پیشنهادهایی برای حل چالش‌ها ارائه گردید. چالش دیگر در تدریس، مواجهه اصل صمیمیت با اصول اخلاقی مثل احترام و اقتدار و دیگر اصول اخلاقی است که در این رساله با تمرکز بر «چالش صمیمیت و اقتدار» ضمن تبیین این دو اصل و وضعیت‌های مختلف، به‌نفع صمیمیت معقول و متناسب با ویژگی‌های شخصیتی و جنسیت دانشجویان استدلال و اقتدار مبتنی بر صمیمیت پذیرفته شد. نتیجه آن‌که می‌توان مبتنی بر تجربه‌های زیسته دانشگاهی و نیز دیدگاه‌های اخلاقی ارائه‌شده نزد دانشمندان حوزه اخلاق آموزش به‌ویژه حوزه تدریس دانشگاهی ـ که در این رساله بدان توجه موسعی صورت گرفت ـ و انطباق و اصلاح آن براساس نظریه‌های مندرج در معارف اسلامی به دیدگاهی مناسب برای حل چالش‌های اخلاقی در این حوزه دست‌یافت که ضمن تأیید عقلانی پای‌بندی به امور شرعی و آموزه‌های دینی نیز در آن لحاظ گردد. این رساله با تأکید و توجه به چنین رویکرد جامع‌گرایانه سعی داشت چند مسئله چالشی را تحلیل و ضمن داوری اخلاقی راه‌حل‌هایی جهت برون‌رفت از آن‌ها ارائه دهد.

واژگان کلیدی
اخلاق اسلامی، اخلاق کاربردی، اخلاق تدریس، رویکردهای اخلاقی، تدریس دانشگاهی، چالش عدالت آموزشی، چالش صمیمیت.