گزارش نشست نقد کتاب «تاریخ امامت»

با عنایت خداوند متعال، نشست نقد کتاب «تاریخ امامت» از آثار تولید شده در «طرح تحول کوتاه مدت» اثر آقای دکتر حسین قاضی‌خانی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، با حضور نویسنده محترم و اساتید محترم ناقد آقایان دکتر محمد نصیری، دکتر محمد ابراهیمی ورکیانی، دکتر سیدمحسن شریفی و نویسنده محترم و دبیر گروه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی دکتر محمد کرمانی کجور و مدیر طرح و برنامه‌ریزی معاونت پژوهش دانشگاه معارف اسلامی و با حضور برخی اساتید و دانشجویان در روز سه‌شنبه ۲۵ بهمن‌ماه در سالن امام رضا(ع) دانشگاه معارف اسلامی برگزار گردید.
پس از تلاوت آیاتی از قرآن کریم، نویسنده محترم در دقایقی کوتاه به معرفی اثر و چالش‌های تالیف آن از جمله زمان محدود و الزام به رعایت سرفصل‌های مصوب جدید اشاره کردند سپس ناقد نخست آقای دکتر ابراهیمی ورکیانی، ضمن اشاره به مشکلات خاص درس ِتاریخ امامت در مقایسه با دو درس دیگر گروه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، به محاسن کتاب از جمله تلاش زیاد و ارجاعات زیاد نویسنده اشاره کردند و با اشاره به هدف برگزاری جلسات این چنینی مبنی بر ارائه نکته‌های اصلاحی، به ارائه نقد خود پرداختند و مواردی چون لزوم تهیه متن درسی با دو ویژگی فصاحت و بلاغت، شروع این اثر با فضیلت‌محوری همچون غالب آثار در تاریخ امامت، لزوم رعایت مؤلفه‌های وحدت اسلامی در این اثر و لزوم پوشش همه مخاطبان از جمله اهل‌سنت و بالاخره التزام به برخی از دیدگاه‌ها رایج همچون شهادت همه امامان(ع) با وجود دیدگاه مخالف شیخ مفید در این باره را برشمردند.

دکتر محمد نصیری، ناقد دوم، ابتدا شش حُسن را برای این اثر شامل: عبور با احتیاط از مواضع اختلافی و حساس همچون مساله سقیفه، طرح داشتن، انسجام و وحدت رویه در اثر، اصل اهتمام به قرآن در تولید اثر، برخورداری از مستندات و مراجع کافی، پوشش همه دوران امامان(ع) و نیز اصل پرداختن به بخش اخلاقی هر امام(ع) برشمردند سپس نقدهای خود را در دو محور نقدهای کلی و جزئی ارائه کردند در نقدهای کلی به مواردی چون: غلبه تاریخ نقلی بر اثر به جای تاریخ تحلیلی، کم بودن پرداخت به بخش اخلاقی امامان(ع)، فقدان طرح ناظر به دیدگاه¬های معاصر از جمله در تاریخ ادوار امامان(ع)، لزوم جابجایی آیات از پاورقی به متن و ترجمه از متن به پاورقی، توجه کم به شبهات همچون مساله ولایتعهدی امام رضا(ع). دکتر نصیری سپس نقدهای جزئی چون: حل نشدن مساله پیوستگی نسلی و وراثتی بودن امامت در صفحه سیزده، مستند نبودن مفاهیم پایه مثل امام و امامت بر قرآن در صفحه چهارده، ارائه ضعیف ماجرای سقیفه در صفحه بیست و شش، کمرنگ بودن مناسبات امام علی(ع) با خلفا در ص سی و دو و سی و سه، حل نشدن چرایی بازنگرداندن فدک در دوره خلافت امیرالمؤمنین(ع) در صفحات سی و سه و سی و چهار حل نشده است.

ناقد سوم، دکتر سیدمحسن شریفی پس از اشاره به محاسن اثر همچون مستدل بودن و ارجاعات فراوان، برخورداری از متن فاخر و ویراستاری خوب، نقدهایشان را در چهار بخش ارائه کردند. بخش نخست: اشکالات ساختاری و ظاهری که در آن به ضعف ِفصل‌بندی و عنوان‌دهی ِمنطقی و نیز عدم ورود و خروج متوازن در ارائه مباحث تاریخی اشاره کردند. ایشان بخش دوم را به عدم طرح برخی مباحث مهم تاریخی و یا پرداختن کوتاه و گذرا به آنها همچون ماجرای سقیفه اختصاص دادند و در بخش سوم به اشکالات محتوایی و عدم دقت در نقل مطالب همچون نقل واقعه غدیر طبق دیدگاه اهل سنت و عدم نقد آن پرداختند و بخش چهارم نقد خود را با عنوان ضعف در شناخت مخاطب اصلی از جمله طرح مجمل و بدون توضیح تقابل اندیشه علوی و عثمانی در واقعه کربلا مطرح نمودند.

سپس نویسنده محترم مطالبی ناظر به نقدهای مطرح شده فرمودند برخی از آنها را پذیرفته و برخی را نپذیرفتند از جمله آن که بنا بر آن نبوده که اثر ناظر به اهل سنت باشد و نیز اثر را با فضائل، آغاز نشده و همچنین مساله شهادت همه معصومان(ع) را با بررسی تاریخی در تقابل دیدگاه شیخ مفید مطرح کرده است و این که محدودیت حجم کتاب درسی، مانع تفصیل برخی مطالب شده است، در پایان نیز یکی از خواهران دانشجو به فقدان نمودار و اشکال در اثر برای انتقال سریع‌تر مطالب اشاره کردند.