برگزاری کرسی ترویجی نقد و مناظره

کرسی ترویجی نقد و مناظره با عنوان مولفه‌های اخلاقی اقتدار استاد از منظر امام سجاد علیه‌السلام بر اساس رساله الحقوق روز چهارشنبه ۲۰ آذر ۹۸ در سالن امام رضا(ع) دانشگاه معارف اسلامی برگزار گردید.

این کرسی که با استقبال دانشجویان و اساتید روبرو گردید با حضور ارائه کننده محترم جناب آقای دکتر فلاح دانشیار دانشگاه معارف اتسلامی، دکتر مجد فقیهی استادیار محترم دانشگاه معارف اسلامی و با دبیری علمی آقای دکتر مهدی فدایی عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم برگزار گردید.

در ابتدای این جلسه جناب آقای دکتر فلاح در تبیین نظریه مذکور این مباحث را ارائه کردند:

اقتدار استاد در فضای آموزشی و به ویژه تدریس همواره مورد قضاوت و داوری اخلاقی قرارگرفته و مدافعان و مخالفان اقتدار در محیط آموزشی به نفع یا علیه آن ادله ی اخلاقی بیان کرده اند.آتوریته آموزشی که با محوریت معلم و استاد در محیط های آموزشی صورت می گیردوضعیتی است که استاد به واسطه ی جایگاه معلمی که به شکل سنتی یا قانونی و یا مبتنی بر ویژگی های شخصیتی از آن برخوردار است می تواند در محیط کلاس و در ارتباط با متعلمان اعمال قدرت نماید. آیا چنین مسئله ای اخلاقی است یا خیر. دیدگاه هایی بر اساس نوع آتوریته ای که برای معلم قائلند به تحلیل آن پرداخته اند .نوع رابطه ای که در رساله ی حقوقیه امام سجاد علیه السلام بین معلم و متعلم بیان شده ضمن آنکه معلم را به واسطه ی ویژگی بهرمندی علمی و دانشی، هدایت بخشی و ارزشمندی معنوی در رابطه با  متعلم دارای جایگاه ارزشی می داند و برای او حق قائل می شود او را از آسیب های اخلاقی ایمن می سازد. چنین نقشی در قالب «حق» شاگرد است که استاد را بر اساس عنایت ولطف الهی بهرمند از «ولایت» علمی می سازد .اعمال قدرت و به تعبیر رساتر اقتدار استاد مبتنی بر چنین رابطه ی دوسویه است .این شیوه از اقتدار استاد وی را از جایگاه رسمی و قانونی و حتی رابطه سنتی به رابطه ای معنوی و اخلاق مدارانه که سرچشمه اش در رویکرد امانت انگارانه به افراد تحت ولایت است تبدیل می کند.نتیجه چنین مواجهه ای دوری از آسیب هایی چون خود محوری ،تحکم وسوء استفاده وبهرمندی استاد از عناصر اخلاقی چون مهرورزی، دلسوزی و  نگاه مسئولانه و تکلیف گرایانه  می سازد. این نگاه ضمن آنکه معلم را برخوردار از اقتدار همراه با تکریم و احترام معنوی واخلاقی می داند برای اعمال چنین قدرت و ظرفیتی معیارهای اخلاقی منظور می سازد . در پرتو چنین رابطه ی طرفینی بین معلم و متعلم است که مسیر تعلیم و تربیت به شکل توامان طی شده و اهداف آموزش محقق خواهد شد.

ایشان بر اساس عبارت امام سجاد علیه السلام در رساله الحقوق به تشریح بحث پرداختند:

وَ أَمَّا حَقُّ رَعِیَّتِکَ بِالْعِلْمِ‏ فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّ اللَّهَ قَدْ جَعَلَکَ لَهُمْ‏ فِیمَا آتَاکَ مِنَ الْعِلْمِ وَ وَلَّاکَ مِنْ خِزَانَهِ الْحِکْمَهِ فَإِنْ أَحْسَنْتَ فِیمَا وَلَّاکَ اللَّهُ مِنْ ذَلِکَ وَ قُمْتَ بِهِ لَهُمْ مَقَامَ الْخَازِنِ الشَّفِیقِ النَّاصِحِ لِمَوْلَاهُ فِی عَبِیدِهِ الصَّابِرِ الْمُحْتَسِبِ الَّذِی إِذَا رَأَى ذَا حَاجَهٍ أَخْرَجَ لَهُ مِنَ الْأَمْوَالِ الَّتِی فِی یَدَیْهِ کُنْتَ رَاشِداً وَ کُنْتَ لِذَلِکَ آمِلًا مُعْتَقِداً وَ إِلَّا کُنْتَ‏لَهُ خَائِناً وَ لِخَلْقِهِ ظَالِماً وَ لِسَلَبِهِ وَ عِزِّهِ مُتَعَرِّضاً

ایشان بر اساس روایت فوق به چهار مولفه : ۱.مسئولیت مراقبت ، ۲.امانت انگاری جایگاه استادی، ۴.ظهور عملی اقتدار اخلاقی از طریق شفقت و مهربانی، دلسوزی، حراست و خداترسی به تبیین اقتدار اخلاقی استاد در مواجهه با دانشجویان پرداختند.

ناقد محترم جناب آقای دکتر مجد فقیهی اشکالاتی را به دیدگاه فوق مطرح کردند که از جمله آنها ، اشکالات سندی و اختلاف در نسخه ها ، عدم تبیین مفهوم اقتدار و اینکه آیا اقتدار مفهومی خنثی است یا هنجاری و نیز عدم تبیین متعلق اقتدار که ارائه کننده محترم به پاسخ این اشکالات پرداختند و بیان داشتند ما معتقدیم اقتدار یک مفهوم هنجاری است و کسانی هم که آن را مورد توجه قرار داده اند در فضای اخلاق کاربردی چه در اخلاق حکومتی و چه در حوزه خانواده و نیز فضای علمی از آن به عنوان یک مفهوم هنجاری یاد می کنند.

این جلسه با بیان اشکالات دیگر ناقد محترم و نیز پرسش و پاسخ دانشجویی و سوالات حضار و پاسخ ارائه کننده و ناقد محترم به پایان رسید.