انتشار مجموعه مقالات معارف قرآن و حدیث در سه جلد با عنوان «معارف قرآن»، «معارف نهج البلاغه» و «روش شناسی تفسیر و تدریس قرآن و نهج البلاغه»

توجه به دستورات فردی و جمعی «قرآن کریم» و «حدیث» برای انسان‌هایی که خواهان رسیدن به قله‌های کمال هستند، اجتناب‌ناپذیر است. مجموعه راهنمایی‌های اخلاقی، اعتقادی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و … قرآن و حدیث، نظام اعتقادی و ارزشی جامعه را پیش‌رو می‌نهد که برای سعادت فرد و جامعه کافی بوده و می‌توان گفت سایر آثار سترگ اسلامی و شیعی، شرح و بسط این دو منبع گران‌سنگ است. بر این اساس کمیته برنامه‌ریزی دروس معارف اسلامی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی در بازنگری دروس معارف اسلامی دو درس «تفسیر موضوعی قرآن کریم» و «تفسیر موضوعی نهج‌البلاغه» را در برنامه درسی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور قرار داد. ازاین‌رو در هر سال تحصیلی حدود ۱۵۰۰۰ کلاس درس تفسیر موضوعی قرآن و نهج‌البلاغه با حضور هزاران دانشجو در دانشگاه‌های سراسر کشور برگزار می‌گردد؛ این امر، برنامه‌ریزی و اهتمام جدی جهت ارتقای کیفیت ارائه این دروس را ضروری می‌نماید.

معاونت پژوهشی دانشگاه معارف اسلامی با توجه به این ضرورت، مجموعه ای از مقالات را با هدف تعمیق آموزه‌ها و معارف قرآن و نهج البلاغه در دانشگاه‌ها، بهینه‌سازی شیوه‌های آموزش تفسیر موضوعی قرآن و نهج‌البلاغه در دانشگاه‌ها، آسیب‌شناسی متون درسی و کمک‌درسی و … در محور معارف قرآن کریم و حدیث و روش‌شناسی فهم و انتقال آن معارف، در اختیار پژوهشگران و استادان و علاقمندان به این معارف ناب قرار می دهد.

جلد نخست مجموعه مقالات با محور «معارف قرآن» در قالب چهار فصل بدین ترتیب سامان یافته است:

فصل یکم با عنوان قرآن و آموزه­های نظری شامل هفت مقاله ذیل است:

۱.چگونگی انعکاس براهین اثبات وجود خداوند در قرآن ۲. معاد جسمانی و روحانی از منظر قرآن ۳. بررسی تطبیقی دیدگاه مفسران فریقین در موضوع اشراط الساعه ۴. خلود و جاودانگی عذاب ۵. بهشت و نعمت های مادی و معنوی ۶. بازتن یابی؛ نگاهی قرآنی – فلسفی ۷. آیات مهدویت در قرآن از منظر احادیث تفسیری.

در فصل دوم با عنوان قرآن و آموزه­های عرفانی، شش مقاله بدین ترتیب ارائه شده است:

۱.عرفان و قرآن ۲. عبودیت و بندگی در آیات ۳. تفسیر عرفانی دعا در نگاه قرآن ۴. نقش معرفت زایی نماز در قرآن کریم ۵. تحلیل و بررسی تفسیری جوع در آیات قرآن کریم ۶. مقامات اهل بیت علیهم السلام در قرآن و روایات.

در فصل سوم، پنج مقاله با محوریت نظام اخلاقی و قرآن با عناوین ذیل گلچین شده است:

۱.نظام اخلاقی از منظر قرآن کریم ۲. سیر حرکت تربیتی انسان از منظر قرآن کریم ۳. ریشه های گناه و راهکارهای مقابله با آن از منظر قرآن و روایات ۴. آثار تربیتی اعتقاد به معاد ۵. اخلاق و سیاست در قرآن و نهج البلاغه

فصل چهارم با عنوان قرآن و نیازهای انسان معاصر دربردارنده ده مقاله ذیل است:

۱.راهکارهای عینی پاسخ­گویی قرآن به نیازهای انسان معاصر ۲. بررسی و تحلیل شادکامی از منظر قرآن ۳. بررسی تطبیقی «آرامش روانی» در روان شناسی با «اطمینان قلبی» در قرآن کریم ۴. عوامل و زمینه­های جلوه نمایی دختران از دیدگاه قرآن کریم و روایات ۵. حجاب در قرآن و عهدین ۶. خرافه ستیزی از منظر قرآن ۷. خشونت و مدارا در اسلام ۸. قرآن، خشونت و مدارا ۹. روابط زوجین از دیدگاه قرآن ۱۰. قرآن و روابط خانوادگی.

دومین جلد از مجموعه مقالات با عنوان «معارف نهج البلاغه» در چهار فصل بدین ترتیب تنظیم گردیده است:

فصل یکم با عنوان نهج البلاغه و آموزه های نظری شامل پنج مقاله ذیل است:

۱.شگفتی های آفرینش و برهان غایت­شناختی در نهج البلاغه ۲. بررسی تأثیرگذاری برهان فسخ عزائم در خداشناسی ۳. عدالت اجتماعی ـ اقتصادی در دیدگاه نهج البلاغه ۴. سیره اقتصادی امام علی علیه السلام ۵. بررسی مصداق اهل بیت علیهم السلام در نهج البلاغه.

چهار مقاله در فصل دوم با محوریت نهج البلاغه و آموزه های عرفانی بدین ترتیب ارائه شده است:

۱.حقیقت انسان و انسانیت در نهج البلاغه ۲. تجلی مرتبت اهل بیت علیهم السلام در قرآن در آینه نهج البلاغه ۳. سلوک عرفانی از منظر نهج البلاغه ۴. مقامات و احوال عرفانی در نهج البلاغه.

در فصل سوم با عنوان نهج البلاغه و ساختار حکومت هشت مقاله ذیل آمده است:

۱.اهداف حکومت اسلامی از منظر نهج البلاغه ۲.ساختار حکومت در نهج البلاغه ۳. گستره دخالت حکومت و حق حاکمیت از منظر قرآن و نهج البلاغه ۴. حکومت و حقوق متقابل مردم و زمامداران در نهج البلاغه ۵. حقوق بشر در نهج البلاغه ۶. فتنه از دیدگاه امام علی علیه السلام ۷. همزیستی مسالمت آمیز جوامع و ملل با رویکردی به دستورات نهج البلاغه ۸. تحلیل فرآیند تحول ارزش­های اجتماعی در نهج البلاغه با رویکرد جامعه­شناختی.

در فصل چهارم چهار مقاله با محوریت نهج البلاغه و شبهات بدین ترتیب ارائه شده است:

۱.علامه شریف رضی، روای موثق نهج البلاغه ۲. بررسی شبهه هایی درباره نهج البلاغه و پاسخ به آنها ۳. عقل متفاوت زنان ۴. جاهلیت و مدنیت در نهج البلاغه.

سومین جلد از مجموعه مقالات معارف قرآن و حدیث با محور «روش شناسی تفسیر و تدریس قرآن و نهج البلاغه» پدید آمده است و چهار فصل ذیل را در بردارد:

فصل یکم با عنوان روش شناسی تفسیر قرآن شامل مقالات ذیل است:

۱.جستاری در ساختار تعالیم قرآن ۲. روش­شناسی آموزش معارف اسلامی در قرآن ۳. زبان قرآن از منظر کارکردشناختی ۴. بررسی و تحلیل مبانی تفسیر قرآن به قرآن با تأکید بر تفسیر المیزان ۵. انسجام مضمونی آیات و سوره­های قرآن رهیافتی برای فهم بهتر آن ۶. نقد تاریخیت قرآن ۷. اعجاز راست­گفتاری قرآن و بررسی سه شبهه درباره آن ۸. پلورالیزم دینی ناسازگار با قرآن ۹. تأویل در هرمنوتیک فلسفی و نقش آن در فهم متون دینی ۱۰. قرآن و فرهنگ زمانه ۱۱. ورود الفاظ غیر عربی به قرآن کریم و نظریه طبری در قبال آنها ۱۲. بررسی تمثیل­های ادبی قرآن.

در فصل دوم مقالات ذیل با محوریت روش­شناسی تفسیر نهج البلاغه گرد آمده است:

۱.بررسی موسیقی آرایه های بدیعی در خطبه های نهج البلاغه ۲. اقتباس­های قرآنی در نهج البلاغه  ۳. «تشبیه تمثیل» در نهج البلاغه و کاربرد آن در کتب درسی ۴. دیدگاه­های ادیبان و محققان در زمینه بلاغت نهج البلاغه ۵. راهنمای پژوهش و تحقیق در نهج البلاغه.

فصل سوم با عنوان روش­شناسی فهم و برداشت از قرآن و نهج البلاغه دربردارنده مقالات ذیل است:

۱.روشی نو در تحقیق موضوعی قرآن کریم ۲. روش برداشت از روایات ۳. آسیب شناسی روایات تفسیری ۴. مفسران شیعه و نقد روایات تفسیری با تأکید بر المیزان ۵. فضای فرهنگی ـ اجتماعی صدور خطبه های نهج البلاغه.

در فصل چهارم مقالات با محوریت روش­شناسی تدریس قرآن و نهج البلاغه با عناوین ذیل ارائه شده است:

۱.بازکاوی نظرهای دانشجویان درباره تفسیر موضوعی قرآن کریم ۲. بررسی مستندات راه­های انس بیشتر دانشجویان با قرآن ۳. نشاط­بخشی و جذاب­سازی کلاس­های نهج البلاغه  ۴. روش­های موفقیت آمیز و تأثیرگذار بر مخاطب با تأکید بر دروس قرآن ۵. روش آموزش قرآن کریم از طریق کارگاه­های آموزشی قرآن و مهارت­های زندگی ۶. شاخص­های اخلاقی استاد موفق ۷. بایسته­های متن درسی تفسیر موضوعی قرآن کریم ۸. طرح محتوای کتاب درسی تفسیر موضوعی قرآن کریم (ویژه رشته­های علوم پزشکی) ۸. نقد و بررسی کتاب «تفسیر موضوعی قرآن» ۹. ارائه طرح درس نمونه برای درس تفسیر نهج البلاغه در دانشگاه ۱۰. طرح درس تفسیر موضوعی نهج البلاغه ۱۱.شیوه های تمرین کلاسی و خارج از کلاس ۱۲. تدریس اخلاق با دست­مایه­های قرآنی ۱۳. پایگاه­­های قرآن و نهج البلاغه در اینترنت

معاونت پژوهشی دانشگاه معارف اسلامی ضمن تقدیر از نویسندگان محترم، از جناب آقای دکتر علیرضا کمالی و حجت‌الاسلام دکتر محمدهادی منصوری (مدیر گروه معارف قرآن و حدیث) که سعی وافی در تهیه و تنظیم مقالات داشته اند، تشکر ویژه دارد و قدردان زحمات کارشناس محترم گروه، جناب حجت الاسلام علی سراقی است. همچنین از همه ارزیابان گرامی که با ارائه دیدگاه های دقیق خویش بر غنای مقالات افزودند و از مدیر امور پژوهشی جناب آقای سید سعید روحانی و سایر همکاران ایشان که در نشر مقالات تلاش شایانی داشته اند، تقدیر می نماید.

امیدواریم اساتید محترم معارف سراسر کشور و فرهیختگان عرصه قرآن و حدیث با ارائه پیشنهادهای سازنده خویش یاری­گر ما در نشر معارف قرآن و حدیث در دانشگاه­ها باشند.