کرسی ترویجی «چیستی نظریه دینی در علم تاریخ» برگزار شد

کرسی ترویجی «چیستی نظریه دینی در علم تاریخ» در تاریخ ۳۰/ ۱۱/ ۱۳۹۸ به همت معاونت پژوهش دانشگاه معارف اسلامی در محل سالن امام رضا علیه السلام این دانشگاه برگزار گردید. این جلسه با حضور دکتر سیدضیاء­الدین میرمحمدی با عنوان ارائه دهنده، و ناقدین محترم جناب آقای دکتر علی بیات و دکتر ابوذر رجبی در سالن امام رضا علیه السلام دانشگاه معارف اسلامی برگزار شد. دبیر علمی این جلسه را نیز حجت الاسلام آقای دکتر امیرمحسن عرفان بر عهده داشت.

در ابتدا دبیر علمی هدف از برگزاری این جلسه را «تعمیق فرهنگ آزاد اندیشی»، «تکمیل، توسعه و بازآفرینی نظریه علم دینی» و «ارتقای کیفی فرهنگ تضارب ­آرا» دانست. وی افزود: یکی از مهم­ ترین ضرورت ­های کاویدن در عرصه علم دینی وجود نگرگاه­ های مخالف در این عرصه است. وی تأکید کرد در راستای انکار علم دینی عده­ ای با طرح نسبیت معرفت دینی به تحول پذیری معرفت دینی بر پایه معرفت علمی مدرن؛ برخی با سنجش مقوله علم دینی از منظر الاهیات مدرن غرب قائل به تحول علم دینی با روش هرمنوتیکی شده ­اند و در نهایت برخی نیز با عبور دین از بستر عقلانیت مدرن علم دینی را انکار کرده­اند.

در ادامه دکتر سیدضیاء­الدین میرمحمدی خاستگاه بحث را در «فلسفه علم تاریخ» دینی دانست و  سه پیش­فرض تحلیل دینی تاریخ را «اعتبار و امکان علم دینی»، «اعتبار و امکان علم تاریخ دینی» و «امکان تحلیل تاریخی دینی» برشمرد. ایشان تأکید کرد: برون­داد کاربست نظریه دینی در علم تاریخ در «تولید معرفت تاریخی دینی»، «تولید تحلیل تاریخی دینی»، «انسان­شناسی تاریخی دینی»، «هویت تاریخی دینی» و «نظریه تاریخی دینی» می­باشد.

از نگرگاه ارائه دهنده تأسیس علم دینی تاریخ چهار ساحت دینی شدن مفاهیم، دینی­شدن سازه­ها، دینی­شدن متغیرها و دینی­شدن گزاره­ها را دارا می­باشد. وی حضور بی­واسطه معرفتی گزاره­های دینی در مطالعات تاریخی را در نظریه دینی در تاریخ به مثابه علم تاریخ تأکیدی و نظریه دینی تاریخی دینی به مثابه علم تاریخ نافع، نظریه تاریخی دینی علم تاریخ به مثابه آیه محکمه و نظریه دینی علم تاریخ در حوزه مسئله دانست.

در ادامه جلسه ناقدین محترم ضمن پاسداشت  امتیازات  فکری  ارائه دهنده نکاتی را در راستای ارتقای کیفی مباحث طرح کردند. از دیدگاه دکتر علی بیات؛ «عدم کفایت ادله استنادی»، «کمبود دلایل استشهادی»، «پیچیدگی زبانی(اغلاق بیانی و کاربست ادبیات التزامی)»، «سطح انتزاعی محض مطالب ارائه شده» و … از مهم ترین کاستی های محتوای ارائه شده بود.

از نظرگاه دکتر ابوذر رجبی؛ «فقدان پردازش کمی به ماهیت شناسی نظریه دینی در علم تاریخ»، «عدم اخذ دیدگاه خاص در تحلیل نظریه دینی»، «خلأ بیان چرایی اتخاذ پارادایم حکمی – اجتهادی در تحلیل»، «ابهام در تجویزگری یا توصیفی بودن نظریه دینی در علم تاریخ»، «آسیب نسبی گرایی و تحمیل چارچوب ذهنی خاص بر دین در نظریه های برون تاریخی»، «نیازمندی اضطراری دیدگاه مطرح شده به شواهد عینی»، «همسانی موارد حضور گزاره های دینی در مطالعات تاریخی با نگاه دقی» را از جمله مهم ترین موارد قابل تأمل پیرامون محتوای ارائه شده دانست.

در پایان حجت الاسلام آقای دکتر امیرمحسن عرفان دبیر علمی جلسه مهم‌ترین موضوعات قابل تأمل در این عرصه را این چنین برشمرد:

• آسیب­شناسی تمدنی انکار علم دینی.
• مصداق­شناسی ایدئولوژیک سازی علم در تبار تمدنی اسلام.
• بررسی نقش برساخت علم دینی بر تحول مطالعات تاریخی.
• برون ­داد شناسی تحقق نظریه دینی در تعمیق گفتمان عبرت ­شناسی تاریخی.
• چارچوبی تحلیلی در تأثیرسنجی نقش نظریه دینی در علم تاریخ بر انحطاط ­شناسی تمدن­ها.
• نقش نزاع ها در عرصه علم دینی در عمق ­شناسی کنش تمدنی اسلام و غرب.
• تحلیل سناریوی تأثیرات آینده نزاع علمی در عرصه تحقق علم دینی بر فضای پژوهشی حوزه و دانشگاه.
• شاخص شناسی نظریه پردازی کیفی در تحلیل تاریخ.

نقش کاربست نظریه دینی در اتقان مبادی تحلیل تاریخ.