گزارشی از مراسم سخنرانی دهه اول ماه مبارک رمضان

گزارشی از مراسم سخنرانی دهه اول ماه مبارک رمضان

به مناسبت ایام ماه مبارک رمضان جلسات سخنرانی هر روز پس از نماز عصر در نمازخانه دانشگاه برگزار می شود.

سخنران دهه نخست ماه مبارک رمضان حجت الاسلام و المسلمین دکتر ابروش به شرح روایتی از پیامبر اکرم (ص) پرداخت.

پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «إِنّ اللَّهَ تَعَالى یُحِبّ إِذَا عَمِلَ أَحَدُکُمْ عَمَلاً أَنْ یُتْقِنَهُ؛ خدای متعال دوست دارد زمانی که شخصی کاری را انجام می‌دهد آن کار اتقان داشته باشد.» (نهج الفصاحه، ح ۷۴۶)

انسان  دائما در حال انجام کار است این کار یا شخصی است یا تربیتی و یا جنبه سازمانی و اداری  دارد.

پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: کار باید اتقان داشته باشد، کار یک حقیقت است و می‌تواند ماهیت های گوناگون داشته باشد یکی مشغول به کار پزشکی است یکی مهندسی و دیگری کار اداری، در هر صورت حقیقتش کار است.

کار چیست؟ فعالیتی است که برای افراد ارزش آفرینی می کند، تولیدِ ارزش می کند این ارزش یا مادی است مانند اشخاصی که کار می کنند تا مستمری و حق الزحمه دریافت کنند، یا معنوی مثل اشخاصی که برای آخرت کار می کنند و یا تلفیقی است.

شاخص‌های اتقان در کار

شاخص اول: میانه روی در انجام کارها

امیرمومنان (ع) در نامه۵۳ به مالک اشتر می‌فرماید: «وَلْیَکُنْ اَحَبُّ الاْمُورِ اِلَیْکَ اَوْسَطَها فِى الْحَقِّ؛ باید محبوبترین امور نزد تو میانه ترینش در حق باشد.»

حضرت می‌فرماید هر کس که مشغول به کار است باید در مسیر حق و میانه رو باشد.

مقام معظم رهبری (حفظه الله) در تفسیر این فراز از کلام امام علی (ع) می‌فرماید: کار باید به گونه ای باشد که در آن افراط و تفریط صورت نگیرد.

افراط در کار چیست؟ بعضی اشخاص آنقدر درگیر کار می شوند که دچار کارزدگی می‌شوند، امام صادق(ع) می‌فرماید:

«مَنْ بَاتَ سَاهِراً فِی کَسْبٍ وَ لَمْ یُعْطِ الْعَیْنَ حَظَّهَا مِنَ النَّوْمِ فَکَسْبُهُ ذَلِکَ حَرَامٌ؛ هرکس شبى را تا صبح براى کاسبى بیدار باشد و حق و بهره چشم (یعنى خواب) را به آن ندهد، کاسبى (آن شبش) حرام است.» (الکافی / ج ۵ / ص ۱۲۷ )

مضرات افراط در کار:

1. خستگی مفرط؛
2. ایجاد فرسودگی شغلی که نتیجه آن عدم نشاط در محیط کار است؛
3. کاهش کارایی(بعضی اوقات شخص افراطی، بیشترین منابع را از سازمان می گیرد ولی کمترین خروجی را تحویل می دهد)؛
4. کاهش عواطف سازمانی(شخصی که افراط گونه کار می کند دچار خستگی شده و در نهایت با ارباب رجوع بدرفتاری می کند).

بیان این نکات به این معنا نیست که افراد از کار فرار کرده  و گرفتار تفریط در انجام وظایف سازمانی شوند.

تفریط چیست؟ امروزه در مجموعه های اداری ما یعنی سواری گرفتن مجانی؛ به عبارت دیگر یعنی تفره رفتن اجتماعی.

امام صادق (ع) می‌فرماید: «اسْتَعینُوا بِبَعْضِ هذِهِ عَلی هذِهِ وَلا تَکونُوا کلوُلًا عَلَی النَّاسِ؛ از دنیا کمک و یاری گیرید و خسته و درمانده بر دوش مردم نیفتید.» (الکافی، ج۵، ص۷۲.( این بیان حضرت اشاره به این نکته دارد که افراد در انجام کارهایشان نباید کوتاهی ورزند به طوریکه کارشان را بر گردن دیگران بیاندازند. افرادی که انجام امور و کارهایشان را بر گردن دیگران می­اندازند در واقع سواری مجانی از دیگران می­گیرند.

مضرات تفریط در کار:

1. بی اعتمادی بین اعضای سازمان؛
2. افتادن کار به گردن یکدیگر؛
3. کاهش خروجی سازمان.

شاخص دوم: عدالت ورزی در کار

 امیرمومنان (ع) در ادامه نامه ۵۳ به مالک اشتر می‌فرماید: «وَ اَعَمَّها فِى الْعَدْلِ؛ و همگانى ترینش در عدالت باشد.»

اگر قرار است در سازمان کاری صورت بگیرد باید کار بر محور عدالت باشد.

تعریف عدالت: أمیرمؤمنان (ع) در نامه ۵۳ به مالک فرمود: «فَضَعْ کُلَّ اَمْر مَوْضِعَهُ، وَ اَوْقِعْ کُلَّ عَمَل مَوْقِعَهُ». هر چیزى را در جاى خودش بگذار و هر کارى را به موقع خودش انجام‌ بده.

أمیرمؤمنان (ع) درحکمت ۴۲۹ نهج البلاغه می‌فرماید: «الْعَدْلُ سَائِسٌ عَامٌّ» عدل یک سیاست کلان و همگانی است.

اقسام عدالت سازمانی:

وقتی قرار است یک کار و فعالیت سازمانی دارای این ویژگی و شاخص عدالت گردد؛ عدالت در کار دارای ابعاد گوناگونی است که هر یک در جای خود حائز اهمیت است. در واقع عدالت یک مفهوم کلی است که وقتی قرار است در حیطه­ی مسائل و موضوعات سازمانی بروز و ظهور یابد دارای ابعاد مختلفی می­باشد که عبارتند از:

۱- عدالت توزیعی:

عدالت توزیعی؛ یعنی اگر قرار است در سازمان چیزی توزیع شود باید عدالت در آن رعایت شود.

۲- عدالت رویه‌ای:

عدالت رویه‌ایی، ناظر به بعد تصمیم گیری است، هرکسی درهر جایی درهر پست و مقامی که هست به هرحال یک تصمیم اتخاذ می کند، آن تصمیم باید براساس عدالت باشد. در عدالت رویه ای فرایند کار باید مشخص باشد، معیار جبران خدمات باید مشخص شود.

در عدالت رویه‌ای کار باید روشن و شفاف باشد.

وقتی أمیرمؤمنان(ع) به حکومت رسیدند در همان روزهای اول فرمود: به خدا قسم تمام  بیت المال تاراج شده را هر کجا که باشد به صاحبان اصلی آن برمی گردانم دراینجا حضرت فرایند کار و رویه کار را مشخص می کند و در جای دیگر وقتی حضرت مالک اشتر را جایگزین محمد بن ابی بکر می کند خبر می‌دهند که محمد بن ابی بکر ناراحت شده است، امام  نامه‌ای به محمدابن ابی بکر می نویسد: اگر من تورا ازاین منصب برداشتم این بخاطر سهل انگاری در کار تو نیست بلکه وضعیت بگونه ایست که شیطنت معاویه و عمروعاص دامن گیر مصر شده به همین خاطر رویه تغییر کرده است. حضرت از طریق نگارش نامه رویه­های خود برای اعمال مدیریت را خاطر نشان می­سازند. با این اقدام همگان نسبت به رویه مدیریتی حضرت آگاه می­شوند.

دو نکته اساسی در عدالت رویه‌ایی:

1. برخورد مناسب در تعامل با دیگران؛
2. شفاف سازی و آگاه سازی از فرایند کارهای سازمانی

۳- عدالت مراوده‌ای:

عدالت مراوده‌ایی، به کیفیت تعامل بین افراد در سازمانها، مجموعه ها و همچنین در بسترهای اجتماعی اشاره دارد. اهمیت عدالت مراوده‌ایی بسیار زیاد است و برای تکمیل کردن عدالت توزیعی و رویه‌ایی باید سراغ عدالت مراوده‌ایی برویم. عدالت مرواده­ای نقش مکمل برای سایر ابعاد عدالت را دارد به طوریکه برای تبیین عدالت توزیعی و رویه­ای می­توان از عدالت مراوده­ای بهره جست.

راه‌های توسعه عدالت مراوده‌ایی:

۱- راهکار معنوی تقویت ارتباط خود با خدا

امام علی (ع) درحکمت ۸۶ نهج البلاغه می‌فرماید: «مَـنْ أَصْلَـحَ مَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ اللَّهِ أَصْلَـحَ اللَّهُ مَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ النَّاسِ؛ کسى که میان خود و خدا را اصلاح کند خداوند میان او و مردم را اصلاح خواهد کرد.» این بیان اشاره به این نکته دارد که به منظور توسعه عدالت مراوده­ای در سازمان می­توان از تقویت رابطه معنوی با خدا بهره گرفت. افراد با تقویت رابطه­ی معنوی خود با خدا می­توانند زمینه بهبود و توسعه مراودات خود در سازمان را فراهم کنند.

۲- استفاده از تکنیک ان ال پی (NLP)

در این تکنیک این موضوع مطرح است که آدمها در مراودات و تعاملات خود چهار قسم هستند:۱- بصری، اگر بخواهید با آدم های بصری ارتباط بگیرید باید با تصویر با او صحبت کنید.۲- سمعی، برای ارتباط برقرارکردن با آدم های سمعی باید با او صحبت کنید.۳- لمسی، درارتباط گرفتن با آدم های لمسی باید بصورت لمسی صحبت کنید بطور مثال باید به او دست بدهید.۴- حسابگر، ارتباط داشتن با آدم های حسابگر بگونه است که برای متقاعد کردن آنها باید سود و ضرر چیزی را برایش حساب کنیم تا متوجه بشود.

۳- اجرای الگوی ارتباطات تبادلی

سه نوع ارتباطات داریم:

1. 1. ارتباط خطی (ارتباط یکطرفه)؛
   2. ارتباط تعاملی، بطور مثال معلم به شاگرد می گوید کتاب را بده شاگرد در جواب می­گوید کدام کتاب؛
   3. ارتباط تبادلی (ارتباط دوطرفه) در ارتباط تبادلی جای فرستنده پیام و گیرنده پیام دائما تغییر می­کند.

شاخص سوم: رضایت ذی­نفعان سازمانی

یکی از مهمترین شاخص­هائی که در انجام کارها باید به آن توجه داشت رضایتمندی افرادی است که به نوعی با سازمان ارتباط دارند و یا تحقق اهدافشان در گرو مراجعه به سازمان و کار در سازمان است. امروزه این شاخص به عنوان یکی از مهمترین شاخص­های اثربخشی در فعالیت­های سازمانی و اداری مورد توجه قرار گرفته است.

أمیرمؤمنان علی(ع) در نامه ۵۳ نهج البلاغه به مالک می‌فرماید: «وَ اَجْمَعَها لِرِضَى الرَّعِیَّهِ و جامع ترینش در خشنودى رعیت باشد.»

رعیت در لغت به معنای عامه مردم که زیر نظر یک حاکم یا یک مدیر کاری را انجام می دهند. براین اساس از منظر امام علی(ع) یکی از ویژگی­ها و شاخص­های کار مطلوب سازمانی در گرو رضایتمندی افرادی است که به نوعی با سازمان مرتبط هستند و از اهداف سازمان منتفع می­شوند.

راهکارهای افزایش رضایتمندی در سازمان:

حضرت در نامه ۵۳ سه راهکار برای افزایش رضایت مندی بیان می‌فرماید:

1. «و أشعِرْ قَلبَکَ الرَّحمَهَ لِلرَّعِیَّهِ؛ دل خود را آکنده از مهر و محبّت و لطف نسبت به مردم گردان.»
2. «و المَحَبَّه لَهُم؛  و با همه دوست و مهربان باش.»
3. «و اللُطف بهم؛ با احسان با مردم برخورد کن.»