گزارش جلسه دفاع رساله جناب آقای حسین قاسمی گسک

به حول و قوه الهی جلسه دفاع رساله جناب آقای حسین قاسمی گسک، مقطع دکتری، گرایش مبانی نظری اسلام دوشنبه سوم تیرماه ۱۳۹۸ ساعت ۱۷ در دانشگاه معارف اسلامی برگزار گردید

موضوع رساله: چیستی معیار صدق در قرآن و حدیث.

استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین دکتر عسکری سلیمانی امیری.

اساتید مشاور: حجت الاسلام والمسلمین دکتر مهدی عبداللهی و حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدرضا مصطفی پور.

اساتید داور: حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن پناهی آزاد، حجت الاسلام و المسلمین دکتر گرجیان، حجت الاسلام و المسلمین دکتر عبدالله محمدی و  .

جلسه دفاع، پس از قرائت چند آیه از کلام الله مجید و اعلام برنامه توسط استاد محترم راهنما شروع و سپس دانشجو به ارائه گزارشی از رساله و انجام اصلاحات درخواستی اساتید محترم داوران در جلسه پیش دفاع پرداخت.

در ادامه داوران محترم نظرات خودشان را مطرح نمودند و بعد دانشجو و اساتید محترم راهنما و مشاور به دفاع از رساله پرداختند. و سپس اساتید برای نمره دانشجو به شور نشسته و بعد از آن صورتجلسه توسط استاد محترم راهنما قرائت و در آخر سوگندنامه توسط دانشجو خوانده شد.

چکیده رساله

یکی از مهمترین مباحث معرفت‌شناسی بحث صدق بوده که دارای دو مسئله ملاک صدق و معیار آن می‌باشد. برای کسب معرفت به هر گزاره‌ای ابتدا باید معنای صدق و ملاک ثبوتی آن مشخص باشد. علاوه بر این باید معیار اثباتی صدق مشخص شود؛ به این معنی که راه تشخیص صدق آن معلوم باشد تا یک گزاره ارزش معرفت‌شناختی پیدا کند؛ لذا معرفت‌شناسان در قدم اول باید معنا و ملاک ثبوتی صدق را توضیح داده، در قدم بعدی، معیار تشخیص گزاره صادق از کاذب را مشخص نمایند.

از منظر فلاسفه اسلامی، صدق به معنای مطابقت با واقع بوده، معیار تشخیص آن مبناگروی است؛ یعنی صدق گزاره‌های نظری از راه ارجاع مستقیم یا غیرمستقیم به بدیهیات به دست می‌آید. ایشان با توسعه در معنای واقع، اشکالات نظریه مطابقت را پاسخ گفته‌اند. اما برخی فلاسفه غربی ضمن اشکال بر نظریه مطابقت، حقیقت را به معنای هماهنگی، سود و رضایت بخشی، نسبیت و مانند آن تعریف نموده‌اند.

در متون دینی (قرآن و روایات) معنای مطابقت با واقع مسلم انگاشته شده، صدق قضایا به شیوه ارجاع نظریات به بدیهیات معین می‌شود؛ هرچند به معیارهای دیگری نیز اشاره شده است که آنها هم در نهایت به مبناگروی برمی‌گردند؛ به طور مثال سود و زیان و یا یک مرجع (اهل ذکر) معیار تشخیص راه حق و صدق شمرده شده است. در نتیجه عمده در متون دینی راه برهان و مبناگروی است و برخی معیارهای دیگر با قیود و شرایط خاصی می‌توانند معیار صدق باشند. در مقابل دانشمندان غربی معیارهای دیگری برای تشخیص صدق نام برده‌اند که مهمترین آنها عبارتند از جمله انسجام‌گروی، عمل‌گروی؛ اما این دیدگاه‌ها با اشکالات فراوانی روبرو است.

در این پژوهش با تحقیقات کتابخانه‌ای و با رویکرد تحلیلی ـ تفسیری به واکاوی دیدگاه درون دینی نسبت به معیارهای صدق فقط پرداخته شده است.

از آنجا که بحث شناخت حق از باطل و معیارهای صدق منحصر به معرفت‌شناسی نیست و علاوه بر آن در زندگی روزمره و در میان توده مردم گستردگی و کاربرد زیادی داشته و عموما این معیارها ممکن است به اشتباه به کار برده شود لازم است نگاه قرآنی و درون دینی نسبت به مسئله صدق تبیین شود.

واژگان کلیدی

صدق، حق، ملاک، معیار ثبوتی، معیار اثباتی، قرآن، روایات، مبناگروی، سودگروی، انسجام، تقلید.