گزارش جلسه دفاع رساله جناب آقای علی سراقی

به حول و قوه الهی جلسه دفاع رساله جناب آقای علی سراقی، مقطع دکتری، گرایش قرآن و متون اسلامی چهارشنبه ۱۷/مهر/۹۸ ساعت ۱۸:۴۵ در دانشگاه معارف اسلامی برگزار گردید

موضوع رساله: بررسی و تحلیل سندی و محتوایی روایات فریقین درباره نکوهش زنان.

استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین دکتر مودب.

استاد مشاور: جناب آقای مجد فقیهی.

اساتید داور: حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد هادی منصوری، حجت الاسلام و المسلمین دکتر رضائی اصفهانی، حجت الاسلام و المسلمین دکتر فاکر میبدی.

جلسه دفاع، پس از قرائت چند آیه از کلام الله مجید و اعلام برنامه توسط استاد محترم راهنما شروع و سپس دانشجو به ارائه گزارشی از رساله و انجام اصلاحات درخواستی اساتید محترم داوران در جلسه پیش دفاع پرداخت.
در ادامه داوران محترم نظرات خودشان را مطرح نمودند و بعد دانشجو و اساتید محترم راهنما و مشاور به دفاع از رساله پرداختند. و سپس اساتید برای نمره دانشجو به شور نشسته و بعد از آن صورتجلسه توسط استاد محترم راهنما قرائت و در آخر سوگندنامه توسط دانشجو خوانده شد.

چکیده رساله

ازجمله موضوعات مهم و چالشی در مطالعات اسلامی، بررسی روایاتی است که ظاهری تحقیرآمیز نسبت به زنان دارند. در کتب روایی فریقین روایاتی در مسئله زن وارد شده که تعدادی از این روایات ظاهراً هویت زن را زیر سؤال برده و مورد نکوهش قرار داده است.
تعابیری که در این روایات آمده گاهی به اصل خلقت زن اشاره دارد و او راموجودی فروتر و طفیلی می‌داند و آفریده شده از دنده آدم یا موجودی برای خدمت و سکونت آدم می‌شمارد.
برخی دیگر از روایات ویژگی‌هایی برای زنان برشمرده که گویا در مقام مذمت و نکوهش ایشان است. اوصافی مانند: ناقص العقل، ناقص الایمان، شر، فتنه، قلیل الوفاء و… .
دسته‌ای از روایات برای زنان در اجتماع جایگاهی کمتر از مرد نشان داده و حضورزن را در برخی عرصه‌های اجتماعی برنمی‌تابد و او را از برخی مناصب و موقعیت‌ها منع می‌کند.
تعدادی از روایات حاوی فرمان‌های ویژه‌ای در باب تعامل مردان با زنان است. تعاملی که ظاهراً مورد رضایت زنان نیست مانند: پرهیز از اطاعت زنان، حبس زنان در خانه، پرهیز از مشورت با آنان و… .
در این رساله به‌منظور رفع شبهه نگاه تحقیرآمیز روایات به زن خصوصاً در مکتب علوی این روایات مورد بررسی سندی و تحلیل دلالی قرار گرفته¬اند.
دریحث آفرینش زن ثابت گردید که خلقت او نه از دنده آدم که از همان گل آدم آفریده شد و آفرینش او تبعی نبوده بلکه زن و مرد هر یک موجب آرامش و سکونت دیگری هستند.
در زمینه جایگاه اجتماعی زن بسیاری از این عناوین نکوهش شده را نمی‌توان به صورت کلی به تمام زنان نسبت داد مثلاً روایات فتنه بودن زنان به این معنا نیست که هر زنی فتنه است بلکه در مورد گروهی از زنان است که از ظرفیت زنانگی در جهت نادرست استفاده می‌کنند یعنی روایاتی که از آنها این احکام کلی استنباط شده در صدد بیان یک حکم کلی نبوده‌اند مثلاً در مورد علم آموزی نه تنها آن را برای همه زنان منع نکرده‌اند بلکه زنان عالمه را مورد ستایش قرار داده‌اند همینطور در مورد مشورت حکم کلی به ممنوعیت مشورت با زنان نداده‌اند بلکه مواردی را ذکر کرده‌اند یا عنوان خاصی مثل آزمودن زنانی که مستشار واقع می‌شوند را شرط دانسته‌اند،در بخش مربوط به صفات و اخلاقیات زن در مجموع نمی‌توان این گونه نتیجه گیری کرد که در منابع اسلامی روایاتی وجود دارد که به نکوهش ذات زن به نحو موجبه کلیه پرداخته است و جنس زن را از لحاظ روحیات و صفات مورد مذمت قرار داده است.
در محدوده تعامل با شوهر بعد از بررسی روایات این قسمت این نتیجه به دست می‌آید که در نظام حقوقی اسلام حقوق رابطه مستقیم با تکالیف دارند یعنی شخص هرچقدر تکلیفش بیشتر باشد به جهت آنکه بتواند به تکالیفش عمل کند و مصالح موجود در تکالیف را تحصیل کند که هم خود او و هم خانواده و جامعه از آن بهره‌مند شوند مجموعه این حقوق و تکالیف این دید را به ما می‌دهد که تمام این موارد به مصلحت نظام خانواده و زن و مرد است و از طرفی اسلام هر دو را ترغیب کرده که در کنار حقوق از اخلاق غافل نشوند؛ یعنی اگر به زن گفته برای خروج از منزل اجازه بگیر به مرد هم توصیه شده در مواردی که مصلت دارد مانع خروج زن نشو؛ اگر به زن گفته شده که نهایت خضوع را در مقابل شوهر داشته باش؛ به مرد هم گفته شده بهترین شما کسی است که برای خانواده‌اش از همه بهتر باشد.
در واقع اینها یک مجموعه کامل است که وقتی در کنار هم دیده می‌شود این نتیجه به دست می‌آید که در تعالیم اسلام مصلحت تمام افراد لحاظ شده است و باید در نگاه کلی اینها را ارزیابی نمود.

واژگان کلیدی

نکوهش زنان، روایات فرقین،خلقت زن، جایگاه زن، تعامل با زنان.