گزارش جلسه دفاع رساله جناب آقای محمد سهرابیان پاریزی

به حول و قوه الهی جلسه دفاع رساله جناب آقای محمد سهرابیان پاریزی، مقطع دکتری، گرایش اخلاق اسلامی شنبه ۰۲/آذر/۱۳۹۸ ساعت ۱۳ در دانشگاه معارف اسلامی برگزار گردید

موضوع رساله: فضیلت ایمان در نظام اخلاقی، از دیدگاه علامه طباطبایی در المیزان و توماس آکویناس در الهیات جامع.

استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسینی قلعه بهمن.

اساتید مشاور: جناب آقای دکتر امیر خواص و حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد جعفری.

اساتید داور: حجت الاسلام و المسلمین دکتر ابوالفضل کیاشمشکی، حجت الاسلام و المسلمین دکتر ابوالقاسم زاده، جناب آقای دکتر محمد جواد فلاح.

جلسه دفاع، پس از قرائت چند آیه از کلام الله مجید و اعلام برنامه توسط استاد محترم راهنما شروع و سپس دانشجو به ارائه گزارشی از رساله و انجام اصلاحات درخواستی اساتید محترم داوران در جلسه پیش دفاع پرداخت.

در ادامه داوران محترم نظرات خودشان را مطرح نمودند و بعد دانشجو و اساتید محترم راهنما و مشاور به دفاع از رساله پرداختند. و سپس اساتید برای نمره دانشجو به شور نشسته و بعد از آن صورتجلسه توسط استاد محترم راهنما قرائت و در آخر سوگندنامه توسط دانشجو خوانده شد.

چکیده رساله

علامه طباطبایی و توماس آکویناس، از شاخص‌ترین اندیشمندانی هستند که در تقویت پیکره الاهیات و نظام اخلاقی شیعی و آیین کاتولیک نقش قابل توجهی داشته‌اند. با توجه به این مطلب، بررسی دیدگاه اخلاقی این دو متفکر، از این حیث که یک تقریر منسجم و قابل ارائه از اخلاق دینی در مقابل مکاتب اخلاقی سکولار است، و همچنین، از حیث معرفی دیدگاه شیعی به محافل مسیحی و آکادمیک بین المللی، ضروری است. این دو شخصیت، خوانش و توجه ویژه‌ای به ایمان به عنوان یک فضیلت و ملکه نفسانی داشته‌اند و برخلاف برخی از تلقی‌ها که بر جنبه معرفتی ایمان اکتفا می‌کنند، ایمان را مرکب از عناصر معرفتی و حالاتی قلبی نظیر اطمینان، آرامش، تسلیم و خواست باطنی می‌دانند. این نگاه راهبردی به ایمان، آن را از یک حالت معرفتی محض و تصدیق برخی از گزاره‌های دینی که می‌تواند مبنای نظام اخلاقی قرار گیرد، خارج می‌کند و با تأکید بر گوهر درونی ایمان به عنوان یک حالت و وصف پایدار نفسانی، آن را به عنوان یک فضیلت و جزء تأثیرگذار در بدنه نظام اخلاقی قرار می‌دهد. بر این اساس، این رساله با شیوه توصیفی تحلیلی در صدد تبیین دقیقی از ایمان به عنوان یک فضیلت و جایگاه آن، در نظام اخلاقی شیعه و آیین کاتولیک است و از این رهگذر شباهت‌ها و تفاوت‌های شاخص میان علامه طباطبایی و توماس آکویناس را بررسی می‌کند. شباهت نخست این است که وصف ایمان نسبت وثیقی با سعادت دارد و در مقایسه با رفتارها و دیگر ملکات اخلاقی، در بالاترین سطح ارزش اخلاقی قرار دارد. دومین ویژگی مشترک در اندیشه اخلاقی علامه و آکویناس را می‌توان در تعامل میان فضیلت ایمان و سایر فضایل مشاهده کرد. این تعامل دوطرفه، تأییدی بر این مدعاست که ایمان یک عنصر حیاتی در درون نظام اخلاقی محسوب می‌شود؛ با این نگاه، موجه جلوه می‌کند که در اخلاق شیعی و کاتولیک بتوانیم گونه‌ای از حیات متعالی اخلاقی مبتنی بر فضیلت ایمان را با آثار و ویژگی‌هایی منحصر به فرد تصور کنیم. در نهایت، در مقایسه آراء این دو اندیشمند تفاوت‌هایی نیز به چشم می‌خورد و این امر به خوبی، در تبیین‌های متفاوت از مسائل فوق ظاهر می‌شود. تفاوت جوهری میان دیدگاه اسلامی و مسیحی، اراده و نقش انسان در حیات اخلاقی است. در نگاه اسلامی، با آن‌که موهبت خداوندی تأثیرگذار است، اراده و خواست انسان در نیل به ایمان و سایر فضایل اخلاقی، عنصری بنیادین محسوب می‌شود. حال آن‌که در نگاه مسیحی، سرشت گناه‌آلود انسان، مانعی اساسی در مسیر سعادت آدمی و تحقق خواست او در نیل به ایمان و فضایل است و نهایتا، مسأله به عملکرد یکطرفه فیض ختم می‌شود.

واژگان کلیدی

فضیلت ایمان، ارزش ایمان، نظام اخلاقی شیعه، نظام اخلاقی کاتولیک، علامه طباطبایی، آکویناس.