گزارش جلسه دفاع رساله جناب آقای مهدی فرهودفر

به حول و قوه الهی جلسه دفاع رساله جناب آقای مهدی فرهودفر، مقطع دکتری، رشته مدرسی معارف اسلامی گرایش تاریخ و تمدن اسلامی چهارشنبه ۴ تیر ۱۳۹۹ ساعت ۱۱ در دانشگاه معارف اسلامی برگزار گردید

موضوع رساله: تبیین تاثیرات فرهنگی ورود اسلام به ایران (تا اوایل قرن چهارم هجری).

استاد راهنما: جناب آقای دکتر سید ضیاء الدین میرمحمدی.

اساتید مشاور: جناب آقای دکتر علی بیات.

اساتید داور: جناب آقای دکتر دانش کیا، جناب آقای دکتر پرهیزکاری، حجت الاسلام و المسلمین دکتر عرفان.

جلسه دفاع، پس از قرائت چند آیه از کلام الله مجید و اعلام برنامه توسط استاد محترم راهنما شروع و سپس دانشجو به ارائه گزارشی از رساله و انجام اصلاحات درخواستی اساتید محترم داوران در جلسه پیش دفاع پرداخت.

در ادامه داوران محترم نظرات خودشان را مطرح نمودند و بعد دانشجو و اساتید محترم راهنما و مشاور به دفاع از رساله پرداختند. و سپس اساتید برای نمره دانشجو به شور نشسته و بعد از آن صورتجلسه توسط استاد محترم راهنما قرائت و در آخر سوگندنامه توسط دانشجو خوانده شد.

چکیده رساله
درباره مسئله رویارویی ایران و اسلام باید گفت، از چگونگی مواجهه و واکنش دولت ساسانی که مبنا و ماهیت سیاسی- نظامی داشت، اطلاعات قابل توجهی در منابع فتوح و خراج، تواریخ سیاسی و عمومی و …، و پژوهش‌های جدید به زبان‌های انگلیسی، عربی، فارسی و …، آمده است؛ اما کمتر به مواجهه فرهنگی جامعه ایرانی با اسلام و تأثیرات فرهنگی اسلام بر ایران پرداخته شده است. هدف اصلی در این نوشتار استخراج پیامدها و تأثیرات عمیق و گسترده فرهنگی اسلام بر ایران به روش توصیفی ـ تحلیلی می‌باشد. به عبارت دیگر به بررسی همگرایی‌ها و واگرایی‌ها فرهنگی ایران محدوده ساسانی با اسلام تا قرن چهارم هجری می‌پردازد. توجه به این موضوع از آن جهت ضرورت و اهمیت دارد که با مشخص سازی کارکردهای عمیق و گسترده فرهنگی اسلام در ایران، به شکل غیر مستقیم، هجمه‌های ضد اسلامی برخی به اصطلاح روشنفکران تحصیل کرده را تخطئه کرده و بر مدعی‌های واهی آنان مهر ابطال می‌بکوبد. حال سوال اصلی این‌جاست که ورود اسلام به ایران سبب پیدایش چه دگرگونی‌ها و نوآوری‌های فرهنگی گردید؟ برای پاسخ‌گویی به این سوال نخست باید نگاهی کوتاه و گذرا به اوضاع اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ایران ساسانی داشت؛ چه اینکه آشنایی با اوضاع ایران باستان برای تنویر بیشتر افکار و آشنایی عمق تأثیرات بنیادین فرهنگی اسلام در ایران لازم است. بدیهی است تغییرات و تحولات در ساختار حیات اجتماعی ایران با ورود اسلام بسیار گسترده و عمیق بوده که در هیچ یک از ادوار تاریخی ایران مسبوق به سابقه نمی‌باشد. برای دستیابی به چیستی و چگونگی تغییرات و تحولات فکری ـ فرهنگی جامعه ایرانی بعد از ورود اسلام باید تغییرات همگرایانه اسلام و ایران از تغییرات واگرایانه تفکیک شده و همچنین تأثیرات فکری ـ فرهنگی اسلام بر ایران در باورها و ارزش‌ها از تأثیرات بر آداب و رسوم تفکیک گردیده و هر کدام به صورت جداگانه شناسایی و تحلیل شوند. در ادامه پرداختن به تأثیرات اسلام بر کانون‌های فرهنگی ایران ـ اعم از کانون‌های کهن و نوین فرهنگی ـ آن‌هم با تفکیک میان همگرایی‌ها و واگرایی‌های فرهنگی، با توجه به محدوده جغرافیایی ایران ساسانی و محدوده زمانی قرون نخستین اسلامی و حداکثر تا قرن چهارم، رسالت اصلی این رساله است که دستیابی به آن‌ها در یک کلام روشنگر تأثیرات فرهنگی اسلام بر ایران است. ضمن اینکه نتایج حاصل از این رساله نشان می‌دهد با ورود اسلام به ایران دستاوردهای عظیم فرهنگی برای ایران و ایرانی بدست آمد که مواردی از قبیل؛ ایجاد و ارتقای ارزش‌های انسانی و معنوی، حفظ و تقویت انسجام ملّی زیر پرچم اسلام، تحوّل بنیادین در باورها، ارزش‌ها، آداب، رسوم و توحیدی ساختن آنان و دوری آنان از ثنویت و تفکر طبقاتی، تقویت نهادهای فرهنگی کهن و تأسیس گسترده نهادهای علمی ـ فرهنگی جدید، تبدیل شهرهای ایران به مرکز و محور اصلی علوم اسلامی و غیر اسلامی و از همه مهم‌تر تحول در ساختار حیات فرهنگی اجتماعی ایرانیان و تبدیل آن از ساختار روستایی به شهری، را شامل می‌گردد. با ورود اسلام به ایران در طی گذشت اندک زمانی شهرهای ایران از غرب گرفته تا شرق و از شمال گرفته تا جنوب تبدیل به بهترین، برترین و عالی‌ترین مراکز علم، ادب و هنر در سرتاسر جهان آن‌روز گردیدند و از اندک زمانی بعد از ورود اسلام و مخصوصاً از اوایل قرن چهارم تا اوایل قرن ششم، ایران اسلامی به دانشمند پروری و علم آموزی شهره بوده‌ است.

کلید واژه ها
ورود اسلام به ایران، تأثیرات فرهنگی، کانون‌های فرهنگی، ایران باستان، قرن چهارم هجری.