گزارش جلسه دفاع رساله سرکار خانم فاطمه السادات هاشمیان

به حول و قوه الهی جلسه دفاع رساله سرکار خانم فاطمه السادات هاشمیان، مقطع دکتری، رشته مدرسی معارف اسلامی گرایش مبانی نظری اسلام سه شنبه ۲۴ تیر ۱۳۹۹ ساعت ۸ صبح در دانشگاه معارف اسلامی برگزار گردید

موضوع رساله: کشف نظریه اسلامی پیشرفت بر اساس مبانی انسان شناختی علامه طباطبایی.

اساتید راهنما: حجت الاسلام و المسلمین دکتر خسروپناه و جناب آقای دکتر گرامی.

استاد مشاور: حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید احمد غفاری قره باغ.

اساتید داور: حجت الاسلام و المسلمین دکتر نوروزی، حجت الاسلام و المسلمین دکتر پناهی آزاد، حجت الاسلام و المسلمین دکتر ابوالحسن غفاری.

جلسه دفاع، پس از قرائت چند آیه از کلام الله مجید و اعلام برنامه توسط استاد محترم راهنما شروع و سپس دانشجو به ارائه گزارشی از رساله و انجام اصلاحات درخواستی اساتید محترم داوران در جلسه پیش دفاع پرداخت.

در ادامه داوران محترم نظرات خودشان را مطرح نمودند و بعد دانشجو و اساتید محترم راهنما و مشاور به دفاع از رساله پرداختند. و سپس اساتید برای نمره دانشجو به شور نشسته و بعد از آن صورتجلسه توسط استاد محترم راهنما قرائت و در آخر سوگندنامه توسط دانشجو خوانده شد.

چکیده رساله
جوامع گوناگون، نظریه‌های پیشرفت را به دلیل ابتنا بر مبانی متفاوت انسان‌شناختی به شکل‌های مختلفی ارائه نموده‌اند. در جامعه ایرانی-اسلامی، ضرورت ابتنای نظریه پیشرفت بر مبانی انسان‌شناختی اسلامی، امری بدیهی است. علامه طباطبایی(ره) از جمله متفکران جامع و برجسته معاصر جهان اسلام است که می‌توان با تحلیل نظریه‌ انسان‌شناختی ایشان، نظریه اسلامی پیشرفت را کشف و ارائه نمود. تحقیق حاضر بر اساس روش توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر داده‌های کتابخانه‌ای و با توجه به مبانی انسان‌شناختی علامه شامل اصول حرکت جوهری نفس، تجرد، خلود، حدوث، فطرتمندی، کرامت انسانی، خلافت الهی، امانت، سعادت، اعتبارگرایی، اراده آزاد، و …، نظریه اسلامی پیشرفت فرهنگی را که همانا تبیین علّی روابط میان مبانی و ساحت‌های سه‌گانه فرهنگ شامل بینش، منش و کنش است، کشف و تبیین می‌‌نماید.
بر اساس یافته‌های این تحقیق، ابعاد فرهنگی برآمده از مبانی انسان‌شناختی علامه در بعد بینشی در چهار بخش معرفت‌شناختی، هستی‌شناختی، جهان‌شناختی و ولایت‌شناختی عبارت است از واقع‌‌گرایی معرفتی، اعتقاد به عدم انحصار هستی در جهان ماده، ذومراتب بودن هستی، احسن بودن نظام خلقت، قرار داشتن تحت ربوبیت و ولایت الهی و غایتمندی جهان. در بعد منشی، در چهار بخش اخلاق، تربیت، معنویت و عبادت، توجه به اخلاق مبتنی بر وحی، واقع‌گرایی اخلاقی، مسؤولیت اخلاقی، اخلاق فضیلت‌محور، امکان تحول و تربیت انسانی، لزوم توجه به تربیت وحیانی، هماهنگی تربیت با فطرت، استمرار و لزوم رعایت اعتدال در تربیت، توجه به معنویت عقلانی، لزوم ایجاد جامعه معنوی و ضرورت نظام عبادی وحیانی از مهم‌ترین بایسته‌های پیشرفت فرهنگی است. نظریه پیشرفت فرهنگی در بعد کنشی نیز، کنش‌های ساختاری و تقنینی جامعه را مبتنی بر فطرت و برگرفته از وحی و در راستای کرامت و سعادت انسان و در جهت قرب الهی ارائه می‌دهد که همسو با عقلانیت و معنویت اسلامی است. بر این اساس ابتنای اصولی هریک از ارکان فرهنگ بر مبانی صحیح انسان‌شناختی، نظریه پیشرفت فرهنگی را در تمامی ابعاد مورد نیاز زندگی انسان، تدوین می‌نماید و موجبات رشد و تعالی وجودی و تکامل اخلاقی و دستیابی به مراتب بالای انسانی و تقرب الهی انسان را فراهم نموده و سبب وصول به سعادت حقیقی و اهداف والای خلقت می‌گردد. چنین نظام فرهنگی برخاسته از کتاب، سنت، عقل و نظامی الهی، دینی و وحیانی است که منشأ و خاستگاه قواعد آن، اراده‌ خداوند است. عملیاتی نمودن این نظام ، نقش شایان توجهی در پایه‌گذاری تمدن اسلامی داشته و جامعه را به سمت تحقق اهداف والای امنیت، معنویت، عدالت اجتماعی و پیشرفت همه جانبه رهنمون می‌‌سازد و زمینه را برای تحقق حیات طیبه و زندگی گوارای انسانی فراهم می‌آورد.

واژگان کلیدی
نظریه اسلامی، پیشرفت فرهنگی، مبانی انسان‌شناختی، علامه طباطبایی.