برگزاری نشست علمی عقلانیت دینی و اخلاق عقلانی در سیره امام رضا(ع)

در نشست سوم از «دومین همایش علمی سیره امام رضا(علیه السلام)؛ آموزه‌ها و کارکردها»، با موضوع «عقلانیت دینی و اخلاق عقلانی در سیره امام رضا(علیه السلام)»، با تأکید بر آموزه‌های تمدنی امام رضا(علیه السلام) که به همت دانشگاه معارف اسلامی و بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی نمایندگی قم در محل سالن اجتماعات دانشگاه معارف اسلامی قم برگزار شد.

سخنرانان نشست علمی فوق متشکل از جناب آقای دکتر محمدجواد فلاح (عضو هیات علمی دانشگاه معارف)و جناب آقای دکتر ابوذر رجبی (عضو هیات علمی دانشگاه معارف اسلامی) بودند . در ضمن جناب اقای دکتر مهدی فدایی دبیر علمی نشست فوق بودند.

در ابتدای جلسه جناب آقای دکتر فدایی ضمن خیر مقدم به حضار مقدمه ای درمورد بحث فرمودند سپس جناب آقای دکتر ابوذر رجبی به تبیین موضوع «عقلانیت دینی و اخلاق در سیره رضوی» پرداخت و عنوان کرد: در فضای امروز الهیات مسیحی، عقلانیت غیر دینی در مقابل عقلانیت دینی قرار گرفته است و یکی از رویکردهای رایج در فضای غرب است که از ناحیه ملحدین برای نقد عقلانیت دینی مطرح می‌شود.

وی ابرازکرد: ما می‌توانیم در سیره اهل بیت(علیهم السلام) از عقلانیتی یاد کنیم که می‌توان آن را به عقلانیت دینی تعبیر کرد که انواع مختلفی همچون، عقلانیت عملی، منطقی، وظیفه شناختی، ناظر به کارگیری قوای شناختی انسان و… دارد که در عقلانیت دینی ناظر به عقلانیت عملی و وظیفه شناختی هستیم.

این استاد دانشگاه بابیان اینکه مراد ما از دین متنی است که از جانب خدا برای ما واصل شده است و یک طرف دین به خدا و طرف دیگر به انسان مربوط می‌شود، ادامه داد:  واژه عقل در کلمات نورانی امام رضا(علیه السلام) بسیار مشاهده شده است.

ابوذر رجبی تصریح کرد: ویژگی خاصی به نام عقل در انسان وجود دارد که در برابر آن جهل قرار گرفته است. اگر  انسان از جهل استفاده کند از دشمن دیرینه‌ای پیروی کرده و راه پر خطری را برای خود انتخاب کرده است.

وی با بیان اینکه تفکر در امر خدا ویژگی خاصی است که برای انسان ترسیم شده است، گفت: اصل دین‌داری با عقلانیت است. باید با عقل وجود خدا برای ما اثبات شود و اثبات دین با عقلانیت صورت ‌گیرد. امام رضا(علیه السلام) نیز به صراحت در فرمایشاتشان این مسئله را  بیان کرده‌اند.

رجبی خاطر نشان کرد: در فضای فکری غرب ایمان را با عقل در ارتباط نمی‌دانند و مخافلت عقل و دین را به صراحت در اندیشه‌های خود مطرح می‌کنند. اما هدایت‌گری معصومین(علیهم السلام) موجب شد تا متفکرین اسلامی کارکرد عقل و ورود آن به دین را پذیرفتند.

وی اظهار کرد: در روایات و احادیث امام رضا(علیه السلام) نقش عقل را به صراحت می‌بینیم. ما از عقل به عنوان ابزار استفاده می کنیم که خداوند متعال آن را در اختیار انسان قرار داده تا برای فهم دین به کار بریم. عقل کشف کننده است و به کشف قواعد و ضوابط متعدد در حوزه دین می‌پردازد.

سپس جناب اقای دکتر محمدجواد فلاح، مدیر گروه پژوهشی اخلاق دانشگاه معارف اسلامی به تبیین موضوع «رابطه عقل و اخلاق از منظر امام رضا(علیه السلام)» پرداخت و عنوان کرد: بخش عمده‌ای از حیات ما زیست اخلاقی است که با مسائل و دغدغه‌های اخلاقی سر و کار دارد و کارایی جدی در حیات معنوی و اخلاقی انسان‌ها بر عهده دارد.

وی با بیان اینکه در جامعه علمی نسبت به معارف اسلامی نگاه تحلیلی و مسئله‌محور کمتری اتفاق افتاده است، تصریح کرد: حضرت رضا(علیه السلام) در روایتی تأکید دارند به جای بیان روایات فراوان به فهم و درک آن حدیث بپردازید و درک خود را نسبت به آن افزایش دهید.

این محقق بیان کرد: برای اینکه متون و حقایق کلام امام معصوم(علیه السلام) را درک کنیم، باید زمینه‌های معرفتی را در خود افزایش دهیم و با عشق و اخلاص به سمت کسب معارف اهل بیت(علیهم السلام) برویم و در این صورت است که بهره‌ بسیاری از تفکرات آنها خواهیم برد.

وی در بخش دیگری از سخنانش گفت: در حوزه اخلاقی دیدگاه‌های مختلفی در حوزه هنجاری از جمله رویکرد غایت‌گرا، فضیلت‌گرا، وظیفه‌گرا و .. مطرح شده که هر کدام به نحوی انسان را مجاب به زیست اخلاقی می‌کند.

فلاح ادامه داد: آنچه که ما در محتوای نظریات هنجاری مشاهده می‌کنیم این است که این ویژگی‌ها نمی‌تواند انسان را به ساحل امن اخلاقیت برساند و از این جهت امام رضا(علیه السلام) وقتی به مسایل اخلاقی ورود پیدا می‌کنند، ویژگی‌ها و مؤلفه‌هایی برای آن مطرح می‌کنند که هر کدام از این مؤلفه‌ها ویژگی‌های معرفتی، عاطفی و رفتاری خاصی در آنها نهفته است.

این محقق با اشاره به این که عقل انسان کامل نیست مگر این که ده ویژگی ذکر شده در روایت امام رضا(علیه السلام) را دارا باشد، افزود: خیرخواهی نسبت به اطرافیان، کارهای کم دیگران را زیاد دیدن و کارهای زیاد خود را کم دیدن، خستگی ناپذیری، حسن ظن نسبت به دیگران و … از جمله ویژگی‌هایی است که امام رضا(علیه السلام) برای انسان عاقل ذکر کرده‌است.

دانلود فایل صوتی