کرسی نظریه‌پردازی نقد و مناظره با عنوان “بداهت اصول اخلاقی”
شنبه, ۳ آذر, ۱۳۹۷
به همت معاونت پژوهشی دانشگاه معارف اسلامی، کرسی نظریه‌پردازی نقد و مناظره با عنوان “بداهت اصول اخلاقی” در تاریخ چهارشنبه ۲۳ آبان‌ماه و در محل سالن اجتماعات دانشگاه برگزار شد.
ارائه کننده: حجت‌الاسلام آقای دکتر مجید ابوالقاسم‌زاده( استادیار گروه اخلاق دانشگاه معارف اسلامی)
ناقد: حجت‌الاسلام آقای دکتر مجتبی مصباح( دانشیار گروه فلسفه موسسه آموزشی امام خمینی(ره((
دبیرعلمی: دکتر محمدجواد فلاح( دانشیار و مدیر گروه پژوهشی اخلاق اسلامی دانشگاه معارف اسلامی(
در ابتدای این نشست ارائه کننده محترم، حجت‌الاسلام آقای دکتر مجید ابوالقاسم‌زاده به بیان مباحثی در خصوص قضایای اخلاقی یا قضایای حسن و قبح پرداخته و ضمن تشریح ویژگی‌های این‌گونه قضایا، ادامه داد: ذاتی در آنها از قبیل ذاتی باب برهان است که نه تنها ذاتی باب ایساغوجی، بلکه عرضیِ ذاتی را هم شامل می‌شود. اینکه می‌گوییم حُسن و قبحْ ذاتیِ عدل و ظلم است؛ یعنی محمول (حسن و قبح) عرضیِ ذاتی موضوع (عدل و ظلم) است. از اینکه ذاتی به معنای جنس و فصل یا مقوّم موضوع نیست، معلوم می‌گردد که باید عرضی باشد. از آن جهت که منتزع از ذات موضوع است و به سبب ذات موضوع بر آن حمل می‌شود یا به نحو بی‌واسطه بر موضوع خود عارض می‌گردد (به واسطه در عروض نیاز ندارد)، بدان عرضیِ ذاتی و خارج محمول گویند. از آن جهت که قابل انفکاک از موضوع خود نیست بلکه هر وقت موضوع بود محمول آن هم خواهد بود و از این رو به علتی جدای از علت موضوع خود نیاز ندارد، بدان عرضیِ لازم گویند. و از آن حیث که لزومش برای ملزومْ بدیهی (از نوع اوّلیات) است و به واسطه در اثبات نیاز ندارد، به آن عرضیِ لازمِ بیّن گویند. بنابراین، حمل حسن و قبح بر عدل و ظلم به هیچ یک از واسطه‌های در عروض، در اثبات و در ثبوت نیاز ندارد. همچنین با توجه به عرضیِ بودن حُسن برای عدل و قبح برای ظلم، قضیه حاصله نمی‌تواند از قبیل حمل ذاتی اوّلی باشد، حتی ذاتی بودن عرضی موجب ذاتی شدن حمل نمی‌شود. بنابراین، حمل در قضایای مورد بحث، از قبیل حمل شایع صناعی است که موضوع و محمول فقط اتحاد وجودی دارند نه اتحاد مفهومی که خاص ذاتی باب ایساغوجی است. اما اینکه قضایای مزبور تحلیلی‌اند یا ترکیبی، بستگی به تعریف و میزان شمول تحلیلی و ترکیبی دارد؛ اگر تحلیلی را خاص ذات و ذاتیات ندانیم و بلکه عرضیِ ذاتی را نیز مشمول آن بدانیم، قضیه حاصله تحلیلی خواهد بود. در غیر این صورت، ترکیبی است.
در پایان این نشست به برخی از سؤالات ناقد محترم پاسخ داده شد.
