گزارش جلسه دفاع رساله سرکار خانم مرضیه عبدلی مسینان

به حول و قوه الهی جلسه دفاع رساله سرکار خانم مرضیه عبدلی مسینان، مقطع دکتری، گرایش مبانی نظری اسلام پنجشنبه ۲۹/آذر/۱۳۹۷ ساعت ۱۱ در دانشگاه معارف اسلامی برگزار گردید

موضوع رساله سرکار خانم مرضیه عبدلی مسینان: استخراج، تحلیل و ارزیابی مدل های اجتهادی در روش شناسی تولید علوم انسانی اسلامی.

استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین دکتر خسروپناه.

استاد مشاور: جناب آقای دکتر موحد ابطحی.

اساتید داور: جناب آقای دکتر ابوذر رجبی، حجت الاسلام و المسلمین دکتر حمیدرضا شاکرین، حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن پناهی آزاد.

جلسه دفاع، پس از قرائت چند آیه از کلام الله مجید و اعلام برنامه توسط استاد محترم راهنما شروع و سپس دانشجو به ارائه گزارشی از رساله و انجام اصلاحات درخواستی اساتید محترم داوران در جلسه پیش دفاع پرداخت.

در ادامه داوران محترم نظرات خودشان را مطرح نمودند و بعد دانشجو و اساتید محترم راهنما و مشاور به دفاع از رساله پرداختند. و سپس اساتید برای نمره دانشجو به شور نشسته و بعد از آن صورتجلسه توسط استاد محترم راهنما قرائت و در آخر سوگندنامه توسط دانشجو خوانده شد.

چکیده
اهمیت علوم انسانی و نقش بنیادین این علوم در تحقق یک نظام فکری منسجم و تمدن ساز از یک سو و تعارض‌های بنیادین این علوم با معارف وحیانی و از همه مهم‌تر آسیب‌های معرفتی، اعتقادی و اخلاقی این علوم، از سویی دیگر، ضرورت و اهمیت مجاهدت اندیشمندان مسلمان را در تولید علوم انسانی اسلامی روشن می‌نماید. این امر در گام نخست در گرو ارائه نظریه و مدلی منطقی و نظامند بر پایه روش‌شناسی اسلامی در تبیین علم اسلامی است. مدل اجتهادی یکی از این مدل‌ها است، که مبتنی بر یک چارچوب نظری و بر اساس روش‌شناسی اجتهادی با بهره‌گیری از متون دینی به تولید علوم انسانی اسلامی اقدام می‌کند. این پژوهش با اذعان به چنین ضرورتی کوشیده است به روش توصیفی ـ تحلیلی با بررسی رویکردهای اجتهادی به استکشاف مدل‌های اجتهادی در تولید علوم انسانی اسلامی بپردازد تا در سایه ارزیابی روش‌شناختی این مدل‌ها زمینه را برای رسیدن به مدلی کارآمد برپایه روش‌شناسی اسلامی فراهم نماید.در طراحی چنین مدلی، مهم‌ترین شاخصه‌ها و مولفه‌های مدل‌شناختی به دو دسته عام و خاص قابل تقسیم‌اند. مولفه‌های عام با توجه به عناصر مقوم تعریف مدل؛ تبیین مبانی و بنیاد‌های نظری، تبیین صحیح روش‌شناسی، نظامندی و انسجام مراحل و عناصر دخیل در تکون معرفت می‌باشند. مولفه‌های عام فرعی مجموعه مولفه‌های مدل‌شناختی می‌باشد که مستخرج و قابل ارجاع به مولفه‌های اصلی می‌باشند. از جمله این مولفه‌ها، اصالت محقق و کنش‌های انسانی، خاصیت اکتشافی علم در اسلام، ارزش پذیری نظام علم و… می‌باشد. از جمله مولفه‌های خاص مدل‌شناختی نیز که تأمین کننده وجه اسلامیت مدل می‌باشند، تبیین نقش و جایگاه اجتهاد، تبیین دقیق مراحل روش اجتهادی، آزمون روایی نظریه‌های اجتهادی و… می‌باشد. بر اساس ارزیابی مدل‌شناختی از میان رویکردهای اجتهادی (نظریه علم دینی حداکثری جوادی آملی، نظریه مبنایی ارزشی _ اجتهادی مصباح یزدی، نظریه حکمی _ اجتهادی خسروپناه، نظریه اکتشافی اجتهاد عابدی شاهرودی، نظریه پارادایم اجتهادی دانش دینی (پاد) و نظریه اجتهادی ـ تجربی بستان)، مدل‌های اجتهادی استخراج شده، مدل پارادایم اجتهادی دانش دینی (پاد)؛ مدل اجتهادی _ تجربی بستان و مدل حکمی _ اجتهادی خسروپناه می‌باشد. این مدل‌های سه گانه هر یک دارای محاسن و امتیازاتی می‌باشند. تمرکز بیشتر مدل پاد بر مولفه‌های خاص، اشتمال مدل اجتهادی ـ تجربی بر اکثر مولفه‌های عام و تأکید مدل حکمی ـ اجتهادی بر روش‌شناسی، از ویژگی‌های اختصاصی این مدل‌ها است. در عین حال هر یک از این مدل‌ها به تناسب دارای نقاط قوت، محدودیت‌ها، ابهامات و همچنین اشتراکات نظری می‌باشند که بررسی آن‌ها ما را در رسیدن به یک مدل روش‌شناختی که مورد اجماع اندیشمندان داخلی باشد، یاری می‌رساند.

کلید واژه ها
علم دینی، علوم انسانی اسلامی، مدل علم دینی، روش اجتهادی.