برگزاری جلسه دفاع رساله سرکار خانم نیره زبرجدی

به حول و قوه الهی جلسه دفاع رساله سرکار خانم نیره زبرجدی، مقطع دکتری، گرایش تاریخ و تمدن اسلامی پنجشنبه ۲۹/۰۹/۱۳۹۷ ساعت ۱۳ در دانشگاه معارف اسلامی برگزار گردید

موضوع رساله سرکار خانم نیره زبرجدی: دستاوردهای علمی شیعیان در دوره سلجوقیان.

استاد راهنما: جناب آقای دکتر شهرام یوسفی فر.

استاد مشاور: جناب آقای دکتر مجتبی خلیفه.

اساتید داور: حجت الاسلام و المسلمین دکتر علی الهامی، جناب آقای دکتر احمد بادکوبه هزاوه، جناب آقای دکتر سید ضیاءالدین میرمحمدی.

جلسه دفاع، پس از قرائت چند آیه از کلام الله مجید و اعلام برنامه توسط استاد محترم راهنما شروع و سپس دانشجو به ارائه گزارشی از رساله و انجام اصلاحات درخواستی اساتید محترم داوران در جلسه پیش دفاع پرداخت.

در ادامه داوران محترم نظرات خودشان را مطرح نمودند و بعد دانشجو و اساتید محترم راهنما و مشاور به دفاع از رساله پرداختند. و سپس اساتید برای نمره دانشجو به شور نشسته و بعد از آن صورت‌جلسه توسط استاد محترم راهنما قرائت و در آخر سوگندنامه توسط دانشجو خوانده شد.

چکیده رساله:

نیمه دوم قرن پنجم و نیمه اول قرن ششم هجری از ادوار درخشان علمی جوامع اسلامی بود و جامعه علمی شیعه نیز در این پیشرفت نقش اساسی بر عهده داشت. نخبگان شیعی بر اساس دیدگاه فقهی عالمان شیعی در ساختار قدرت سیاسی سلجوقیان تسلط یافته و به مناصب کلیدی همچون وزارت، تصدی دیوان ها و مناصب دینی (نقابت…) دست یافتند و از این طریق بر توانمندی خود برای دستیابی به اهدافشان افزودند و از سوی دیگر بانیان و سازندگان مدارس شیعی در رقابت با مدارس سایر فرقه‌ها، برای ترویج عقاید شیعه و علوم دینی و تشیید ارکان خود مراکز علمی بسیاری را در شهرهای شیعه نشین تأسیس نمودند. نتیجه این امر تربیت فرهیختگان برجسته‌ای شد که با آثار ارزشمند خود موجب توسعه و بالندگی مذهب شیعه دوازده امامی شدند. موضوع این پژوهش بررسی دستاوردهای علمی شیعیان در دوره سلجوقیان، از این منظر که در کدامین حوزه‌های دانشی در این دوره، نسبت به دوره های قبل فعالیت بیشتری داشته و در کدام رشته‌های علمی نوآوری یا پویایی داشته‌اند؟ لزوم شناسایی میراث علمی و معنوی شیعیان در جامعه اسلامی و گسترش زمینه‌های مطالعات در آن، اهمیت و ضرورت تحقیق است، این تحقیق به دنبال دست یافتن به این امراست که نشان دهد در دوره سلجوقی عالمان شیعی در علوم اسلامی و محض دارای تکاپوهای علمی و تولیدات علمی درخوری بوده‌اند.

روش تحقیق در این پژوهش روش مرسوم در حوزه تحقیقات تاریخی است که پس از مطالعه و بررسی متون و منابع مختلف، اطلاعات و داده‌های مورد نیاز فراهم آمده و در نهایت به شکل نظام‌مند در ارتباط با مسئله پژوهش به تجزیه و تحلیل آنها پرداخته شده است. روش گردآوری نیز کتابخانه‌ای بوده است.

نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که در دوره سلجوقیان در علوم اسلامی شمار کل عالمان شیعی و تعداد آثار آنان نسبت به دوره غزنویان و آل بویه روند رو به افزایش نسبی داشته و بیشترین آثار و موضوع مورد توجه دانشوران شیعی علم تفسیر بوده که با رشد سه برابری مواجه بودیم در حالیکه در علم فقه و کلام همان روند رشد را تداوم بخشیدند و در حدیث رشد چندانی یافت نشد در حالیکه در شمار کل عالمان شیعی در علوم محض نسبت به دو دوره ذکر شده رشد چهار برابری را نشان داد و به لحاظ تعداد آثار رشد بین دو تا پنج برابری نسبت به دوره‌های قبلی در رشته‌های ریاضی، نجوم، طب و فلسفه بودیم بنابراین در حوزه علوم محض نسبت به حوزه علوم اسلامی در این دوره شاهد روند رو به افزایش چشمگیری هستیم، همچنین در تمام علوم مورد پژوهش، عالمان شیعی دارای نوآوری های متعددی بودند.

واژگان کلیدی

شیعیان، سلجوقیان، عالمان شیعی، علوم اسلامی، علوم محض.