گفتاری از معاون پژوهشی دانشگاه به مناسبت هفته پژوهش

به مناسبت هفته پژوهش، گفتاری از حجت‌الاسلام دکتر پناهی‌آزاد، معاون پژوهشی دانشگاه به نظر مخاطبان عزیز می‌رسد.

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله رب العالمین و صلی‌الله علی سیدنا و نبینا ابی‌القاسم المصطفی «محمد» و آله الطاهرین المعصومین سیما بقیه الله فی العالمین روحی لتراب مقدمه الفداء.
باسلام و درود محضر همه اساتید، محققان و اصحاب قلم و امید توفیقات روزافزون ذیل عنایات حق‌تعالی و ادعیه زاکیه حضرت صاحب‌الامر «عجل‌الله تعالی فرجه الشریف».
هفته پژوهش، عنوانی نمادین است تا ارزش تحقیق و تولید علم یادآوری و از اصحاب تحقیق و تولید علم تجلیل شود؛ وگرنه پژوهش محدود به زمان و زمانه نیست. پویایی علم، به تحقیق و تولید مستمر است.

بخش‌های فعال معاونت پژوهشی
معاونت پژوهشی دانشگاه معارف اسلامی، دارای مدیریت برنامه‌ریزی و تدوین متونِ متشکل از پنج گروه پژوهشی (اخلاق اسلامی، انقلاب اسلامی، تاریخ و تمدن اسلامی، مبانی نظری اسلام و معارف قرآن و حدیث است) است که تولید کتب درسی و کمک‌درسی را برعهده دارند. علاوه بر این، پنج فصلنامه علمی نیز متناظر با پنج گروه پژوهشی فعالند. همچنین مدیریت امور پژوهشی نیز آماده‌سازی و انجام امور انتشار آثار و نیز اداره کتابخانه دانشگاه را بر عهده دارد.

عملکرد یک سال گذشته
در عالَم علوم انسانی تولید علم معمولا با پژوهش‌های نظری و تولید آثار مکتوب شکل می‌گیرد. از این رو واحد شمارش در این قلمرو، کتاب و مقاله است. طی آبان ۹۸ تا آبان ۹۹، هیجده کتاب در این معاونت تولید شده است. این آثار در گروه‌های پژوهشی، فرایند تعریف‌شده و ضوابط مشخص، از تهیه طرح تا انتشار اثر، را طی می‌کنند. مدیران محترم گروه‌های پژوهشی با تشکیل شورای علمی گروه‌ها طرح‌ها و ایده‌های واصله یا سفارشی را با نظارت علمی محققان و طی مراحل ارزیابی و اصلاح و تکمیل و نهایتا انتشار به جامعه علمی عرضه می‌کنند. طی این فرایند در گفتار آسان و روان به نظر می‌رسد؛ اما پیگیری و استمرار در ارتباط با اساتید محقق و ارزیاب و ناظر، توأم با تکریم مادی و معنوی ایشان، امور دقیق و تعیین‌کننده‌ای هستند. برگزاری هشت کرسی ترویجی نیز با اشراف مدیریت برنامه‌ریزی در سال گذشته صورت گرفته است.

فعالیت فصلنامه‌ها
دبیران و کارشناسان محترم فصلنامه‌های دانشگاه با تراکم کاری بالایی مواجهند. تعداد ورودی مقالات، بررسی اولیه، تعیین ارزیاب و ارسال و دریافت نتیجه و انعکاس به نویسندگان و تماس‌ها و ترددهای مکرر میان نویسنده و ارزیاب و نهایتا آماده‌سازی و تحویل در کنار ارتباط مستمر با بخش منشورات وزارت علوم و پیگیری امور علمی، حقوقی و اجرایی انتشار فصلنامه‌ها، فرصت، همت و دقت بالایی می‌طلبد. علاوه بر این که فصلنامه‌های دانشگاه معارف اسلامی، رویکرد همیاری حداکثری نسبت به مقالات اساتید محترم معارف اسلامی دارد. از این رو در پنج سال گذشته، بیش از شصت درصد مقالات این فصلنامه‌ها، به قلم اساتید محترم معارف اسلامی بوده است.

انتشارات دانشگاه
انتشارات دانشگاه به همت ریاست محترم دانشگاه، با هدف تولید متون مختلف پژوهشی فعال شده و در مدار تولید آثار قرار گرفته است. انتشارات دانشگاه که در حال حاضر تحت مدیریت جناب آقای مهندس صفایی است، آماده انتشار آثار اساتید و محققان محترم است. همچنین سازوکار انتشار رساله‌ها و پایان‌نامه‌های فارغ‌التحصیلان عزیز نیز تهیه شده و تعدادی از این آثار در دست انتشار قرار دارد.

مدیریت‌های برنامه‌ریزی و امور پژوهشی
مدیریت برنامه‌ریزی و تدوین متون در اختیار جناب آقای دکتر پرهیزکاری است. ایشان با اهتمام و جدیت و صرف وقت، علاوه بر نظارت بر گروه‌های پژوهشی، نشریات، هماهنگی جلسات، توجیه نیروها، مدیریت امور کرسی‌ها و…، در تلاشند تا آثار پژوهشگران محترم به موقع و در قالب مطلوب ارائه شود.
مدیریت امور پژوهشی نیز آماده‌سازی متون، انجام امور داری آثار و مدیریت کتابخانه را با مدیریت جناب آقای دکتر روحانی بر عهده دارد. آماده‌سازی، متون مختلف اعم از درسی، کمک‌درسی و پژوهشی و نشریات و کارهای لازم تا مرحله چاپ در این مدیریت انجام می‌شود. این امر مستلزم آشنایی و ارتباط با فعالان فنی مانند ویراستار، بازبین، طراح جلد و… است. تسریع دسترسی دانشجویان عزیز به منابع با فعال‌سازی سامانه قاصدک (سامانه ابر نور)، جستجوی اینترنتی کتاب اشاره کرد.

مدیریت مرکز فناوری اطلاعات
باید از همکاران پرتلاش مرکز فناوری اطلاعات دانشگاه به ویژه جناب آقای مهندس باقری هم تشکر ویژه و صمیمانه به عمل آورم. این مدیریت، از پرکارترین جمع‌های دانشگاه است. چون با همه بخش‌های دانشگاه، از امور اداری و مالی تا آموزش و پژوهش و حوزه ریاست و… مرتبط و پاسخگو است. حالا این را هم اضافه کنید که تامین زیرساخت‌های فنی آموزش مجازی و پشتیبانی مداوم از کلاس‌ها و همیاری اساتید و…، از آغاز بیماری کرونا تاکنون، برعهده این بخش بوده به نحوی که فرایندهای کاری دانشگاه با کمترین نقصان و مشکل استمرار داشته، ارزش و جدیت این همکاران نمایان می‌شود. البته به تازگی، این مدیریت بنابر حجم بالای امور آموزش مجازی، ذیل معاونت آموزشی دانشگاه قرار گرفته است.

نیازها و لوازم
نیازهای معاونت پژوهشی دانشگاه معارف اسلامی، متناظر با ماموریت این دانشگاه است. نیازهای سخت‌افزاری مانند کتب مورد نیاز اساتید محترم و دانشجویان عزیز، ابزارهای اطلاع رسانی، امکانات پاسخ‌گویی سریع و مناسب به دانشجویان جهت مطالعه منابع، محیط مناسب مطالعه و… بخشی از نیازهای سخت افزاری است. دانشجویان عزیز حق دارند از محیط محدود مطالعه ناراضی باشند؛ اما وقتی متوجه باشیم کتابخانه دانشگاه در ساختمان قبلی چه وضعیتی داشت و همین ساختمان امروزی نیز با چه زحمتی در اختیار دانشگاه قرار گرفته است کمی تسلاّی خاطر می‌یابیم. نیازهای نرم‌افزاری عبارتند از مهارت و تسلط نیروهای دانشگاه به فنون و ابزارهای فرایند تولید آثار و ارائه خدمات و تامین امکانات پژوهشی. همه عزیزان همکار بخش پژوهش، علاقه‌مند، دلسوز و متعهدند. این ویژگی‌ها در صورت کسب مهارت‌های خاص متناسب با امور علمی پژوهشی، مانند مهارت‌های تایپ و کاربری نرم‌افزارهای اداری و اطلاع رسانی و…، در بخش‌های یادشده، سرعت و کیفیت کار را ارتقاء خواهد بخشید. این امر نیازمند تامین هزینه‌های آموزش ضمن خدمت و دوره‌های مهارت‌افزایی است.

چالش‌ها
معمولا نخستین ضربه مضیقه مالی به پژوهش وارد می‌شود؛ اما بخش غمناک قصه اینجاست که ظهور سوءاثر آن فوری نیست. سریعترین ظهور سوءاثر مشکل مالی در فصلنامه‌هاست. در تعدادی از شماره‌های گذشته فصلنامه‌ها، کیفیت و کمیت کار اُفت کرد و موجب تکدّر خاطر و انتقاد همکاران و نویسندگان و برخی دبیران نشریات نیز شد. این مشکل در بخش تولید کتب درسی عمیق‌تر است. چون گاهی به از دست دادن سرمایه‌های اصلی، یعنی قطع یا تقلیل همکاری برخی اساتید با دانشگاه منتهی می‌شود. گرچه بسیاری از مراکز کشور دچار این بلیه بودند اما استطاعت مالی دانشگاه معارف در وضعیت شکننده‌تری بود. در عین‌حال ریاست محترم دانشگاه و معاونت اداری مالی، همواره به این موضوع توجه دارند و تلاش‌های ایشان برای تامین مالی دانشگاه مستمر و جدی است. زحمات ایشان شاید به نظر ناظران بیرونی نیاید و رسانه‌ای نشود؛ یا حتی مورد نقد و ایراد همکاران قرار گیرد؛ اما اگر همه جوانب را بدانیم خواهیم دید خالصانه و قابل تقدیر است.
اما چالش مهم‌تر، بر سر راه تولید آثار پژوهشی، مربوط به مدیریت‌های مرتبط با این امر در برخی بخش‌های سازمان‌های بالادستی است. عدم ثبات در سیاست‌ها و برنامه‌ها، عدم وحدت رویه در سازوکار و ناهماهنگی اجزاء فرایند تولید کتب و فقدان یا ضعف رصد خواسته‌ها و تشخیص ذائقه مخاطبان دروس معارف، در کنار محرومیت دانشگاه از امکانات پاسخگو به این نیازها، چالش‌هایی جدی‌تر از مضیقه مالی هستند. دانشگاه معارف اسلامی در طول مدت ماموریت تولید متون درسی، با تمام توان و در حد امکانات و مقدورات خود، بیش از دویست کتاب درسی در پنج گرایش تولید کرده است. بی‌تردید برخی از این آثار ضعف‌هایی دارند، اما محکوم کردن بالمره همه این آثار، در عین عدم ارائه پیشنهاد و نظر ایجابی، به معنای نادیده گرفتن زحمات و ارزش محتوایی این آثار است.

نکته پایانی
دانشگاه معارف اسلامی مامور تولید و ترویج ادبیات علمی انقلاب اسلامی و اندیشه‌های امامین انقلاب اسلامی است. این امر با همت و جدیت مجاهدانه استاد انقلابی قابل تامین است. حضور در این دانشگاه مستلزم حرکت در مسیر ماموریت یادشده است؛ و گرنه تولید کمّی معلومات، در همه مراکز علمی رایج و جاری است. جایگاه و امکانات امروز در دانشگاه، همانند همه مراکز دیگر حوزوی و دانشگاهی، حاصل مجاهدت‌های طاقت‌فرسای امامین انقلاب و جان‌های شریفی است که در راه معارف وحیانی اسلام فدا شدند. انسان‌های کم‌نظیری مانند شهید فخری‌زاده که به‌ظاهر گمنام زیستند و مظلومانه به شهادت رسیدند و بعد از شهادت نیز مظلومیتشان مضاعف شد، تا انقلاب و نظام اسلامی انقلابی، که آرمان انبیا و ائمه بود، نگاهبان چراغ هدایت خلق به سوی حق و فضیلت بماند. از خدای متعالی توفیق امانتداری و عمل به وظیفه را مسئلت می‌کنم و به دعای همکاران عزیز، کرم اهل‌بیت «علیهم السلام» و بخشش بیکران الهی امیدوارم.
از همه سروران عزیز و ارجمند همکار، ریاست محترم دانشگاه و معاونت‌های دیگر و از اساتید بزرگوار که تکیه‌گاه اصلی تحقیق و تولید علوم و معارف اسلامی هستند، صمیمانه سپاسگزارم.